Badania zespołu naukowców m.in. z Wielkiej Brytanii wykazały, iż wstyd związany z kondycją zębów i jamy ustnej może skutecznie powstrzymywać pacjentów przed wizytą u dentysty. Eksperci ostrzegają, iż zjawisko to nie tylko nasila nierówności zdrowotne, ale także może prowadzić do poważnych konsekwencji dla ogólnego dobrostanu.
Według międzynarodowego zespołu badaczy, wstyd związany z kondycją jamy ustnej jest istotną, ale wciąż często pomijaną barierą w dostępie do opieki stomatologicznej. Osoby odczuwające wstyd z powodu wyglądu swoich zębów, nieświeżego oddechu czy zaniedbań w higienie jamy ustnej częściej unikają kontaktu z dentystą, co może prowadzić do dalszego pogorszenia stanu zdrowia.
Wstyd ten dotyka szczególnie osoby narażone na wykluczenie społeczne, ubóstwo, przemoc czy uzależnienia. Może być również powiązany ze szkodliwymi nawykami, takimi jak palenie, picie alkoholu czy niezdrowa dieta. Rezultatem jest często błędne koło – wstyd powoduje unikanie leczenia, co pogłębia problemy zdrowotne i zwiększa poczucie winy oraz izolację społeczną.
Nieświadome zawstydzanie pacjentów przez personel medyczny
Autorzy badania zwracają uwagę, iż poczucie wstydu może być nieumyślnie wzmacniane także przez samych pracowników ochrony zdrowia. Jak podkreślają, próby „motywowania” pacjentów poprzez zawstydzanie rzadko przynoszą pozytywne efekty, a często prowadzą do odwrotnego skutku – wycofania się z kontaktu z lekarzem.
Dlatego naukowcy rekomendują wprowadzenie szkoleń z tzw. kompetencji wstydu (shame competence) dla osób pracujących w gabinetach stomatologicznych i placówkach medycznych. Szkolenia te mają pomóc w rozpoznawaniu i łagodzeniu sytuacji, w których pacjent może czuć się oceniany lub zawstydzany, a także w tworzeniu empatycznego, bezpiecznego środowiska opieki.
„Wstyd dentystyczny” – przyczyna i skutek w jednym
Prof. Luna Dolezal z Uniwersytetu w Exeter, współautorka badania, tłumaczy: – Poczucie wstydu może być powodem, przez który pewna część pacjentów nie chce pokazywać swoich zębów dentyście albo nie mówi o paleniu papierosów czy niezdrowej diecie. Warto jednak pamiętać, iż wstyd jest zarówno konsekwencją, jak i przyczyną problemów w jamie ustnej. Może tworzyć błędne koło, w którym unikanie leczenia prowadzi do pogorszenia zdrowia, a to z kolei nasila wstyd.
Badaczka dodaje, iż wygląd zębów i uśmiech mają ogromne znaczenie dla samooceny, relacji społecznych oraz funkcjonowania zawodowego. – To spirala, która dotyczy nie tylko zdrowia jamy ustnej, ale też ogólnego dobrostanu – podkreśla.
Systemowe nierówności pogłębiają problem
Autorzy raportu wskazują, iż poczucie wstydu nasila się również z powodu strukturalnych nierówności w systemach opieki zdrowotnej. Wysokie koszty leczenia, trudny dostęp do publicznej stomatologii czy brak empatycznego podejścia w placówkach medycznych zwiększają poczucie winy i wykluczenia wśród pacjentów.
Zdaniem naukowców, najważniejsze jest tworzenie nieoceniających, wspierających środowisk opieki, w których pacjenci czują zaufanie i mogą otwarcie rozmawiać o swoich problemach zdrowotnych – bez obaw o krytykę czy wstyd.
Badanie zostało przeprowadzone przez zespół naukowców z Uniwersytetu Kopenhaskiego, Uniwersytetu w Exeter oraz Peninsula Dental School przy Uniwersytecie w Plymouth. Projekt stanowi część szerszych inicjatyw badawczych: Lifelong Oral Health oraz Shame and Medicine, analizujących społeczne i psychologiczne aspekty opieki zdrowotnej. Jego wyniki opublikowano w artykule „Dental Shame: A Call for Understanding and Addressing the Role of Shame in Oral Health” na łamach „Community Dentistry and Oral Epidemiology”.
Właściwa komunikacja z pacjentem to czynnik, który ma ogromny wpływ na przebieg leczenia stomatologicznego. Dla wielu dentystów jest to jednak aspekt trudny lub choćby zupełnie pomijany. – Lekarze często mówią o tym, iż nie są od tego, żeby budować relację z pacjentem, a od tego, żeby go leczyć. Uważam, iż takie założenie to największy błąd, jaki można popełnić w zakresie pozamedycznym – mówi Sergiusz Szajek, trener biznesu i coach, współpracujący m.in. z siecią Medicover Stomatologia.
Źródła: https://news.exeter.ac.uk/
https://onlinelibrary.wiley.com/journal/16000528
