Witamina C - rola i działanie
Witamina C, czyli kwas askorbinowy, to związek chemiczny niezbędny do życia. Nasze ciało niestety nie potrafi go produkować ani magazynować, dlatego musimy dostarczać go codziennie z pożywieniem.
Witamina C jest antyoksydantem, neutralizuje reaktywne formy tlenu i ich pochodne, hamuje peroksydację lipidów, białek, węglowodanów i kwasów nukleinowych. Aktywuje wiele enzymów, ułatwia asymilację żelaza, wpływa na syntezę kortykosteroidów oraz niektórych neuroprzekaźników. Jest również niezbędna w syntezie kolagenu (utrzymuje prawidłowy stan tkanki łącznej), wzmacnia dziąsła i zęby, zabija bakterie wywołujące próchnicę zębów. Niedobory witaminy C przyczyniają się do spadku odporności organizmu i większej podatności na różnego rodzaju infekcje.Reklama
Źródła witaminy C. W czym ją znajdziemy?
Źródłem witaminy C są przede wszystkim warzywa i owoce. Prym wiodą:
czerwona papryka, czarna porzeczka, natka pietruszki,truskawki, kiwi, cytrusy, brokuły i brukselka,ziemniaki.
Warto pamiętać, iż witamina C jest wrażliwa na temperaturę i światło, więc najlepiej spożywać te produkty na surowo lub lekko przetworzone.
Objawy niedoboru witaminy C
Choć dziś szkorbut - choroba spowodowana niedoborem witaminy C - to rzadkość, jej zbyt niski poziom wciąż może dawać o sobie znać. Najczęstsze objawy to:
zmęczenie i osłabienie, które trudno wyjaśnić,krwawiące dziąsła i trudne gojenie się ran,obniżona odporność, częste infekcje,sucha, szorstka skóra.
Witamina C - zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na witaminę C zależy od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących, w różnych stanach chorobowych, przy nadciśnieniu tętniczym, u diabetyków, w stresie, a także u osób palących tytoń. Jak wynika z badań, osoby palące, w celu uzyskania porównywalnego poziomu kwasu askorbinowego w osoczu, powinny przyjmować go o ok. 40 proc. więcej niż niepalące.
Wykazano, iż wchłanianie się witaminy C zależy od spożytej dawki. Przy spożyciu 30-180 mg witaminy C na dobę wchłania się ok. 70-90 proc. tej witaminy. Przy dawkach przekraczających 1000 mg witaminy C na dobę jej wchłanianie spada do 50 proc. Nadmiar kwasu askorbinowego jest wydalany z moczem.
Zalecane spożycie witaminy C wynosi od 75 do 90 mg dla osób dorosłych, ale w czasie infekcji, stresu czy intensywnego wysiłku fizycznego zapotrzebowanie może wzrosnąć.
"Niepokojący wzrost zachorowań na szkorbut". Badanie z 2024 roku
W 2024 roku ukazało się badanie pod tytułem "Niepokojący wzrost zachorowań na szkorbut". Choć tytuł może brzmieć alarmująco, warto podkreślić - nie chodzi o gwałtowny wzrost liczby przypadków. Raczej o próbę zwrócenia uwagi na istotny problem.
Długotrwały niedobór witaminy C nie zawsze daje mocno rzucające się w oczy objawy - może rozwijać się podstępnie, stopniowo osłabiając odporność, odbierając energię, pogarszając nastrój i utrudniając regenerację organizmu. Choć szkorbut brzmi jak choroba z czasów wielkich żaglowców, wciąż może się zdarzyć - szczególnie u osób, które z różnych powodów mają trudności z prawidłowym odżywianiem. Wciąż bowiem zdarzają się przypadki tej zapomnianej już choroby.
Szczególnie narażone są osoby niedożywione. Uwagę badaczy zwróciła także rosnąca liczba przypadków szkorbutu u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) i innymi trudnościami neurorozwojowymi.
Dlaczego właśnie u nich? Dzieci z ASD często mają bardzo wybiórczą dietę - jedzą tylko kilka wybranych produktów, unikając warzyw i owoców, które są głównym źródłem witaminy C. To może gwałtownie prowadzić do poważnych niedoborów. W jednym z badań aż u 64 proc. pacjentów ze szkorbutem stwierdzono współistniejącą diagnozę ASD.
Chociaż badanie nie analizowało tego bezpośrednio, wiadomo, iż również inne schorzenia mogą zwiększać ryzyko wystąpienia szkorbutu. Należą do nich m.in. zaburzenia odżywiania, niewydolność nerek w zaawansowanym stadium, celiakia, choroby zapalne jelit, a także zespół unikania i restrykcyjnego jedzenia (ARFID). Wspólnym mianownikiem jest tutaj ograniczony lub zaburzony sposób odżywiania, który może prowadzić do poważnych niedoborów - w tym witaminy C.
Na problem wpływ mają też czynniki środowiskowe. Osoby, które mają ograniczony dostęp do zdrowej, bogatej w składniki odżywcze żywności - np. z powodów finansowych - są bardziej narażone na rozwój niedoborów żywieniowych.
Źródła:
Normy żywienia dla populacji Polski: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/normy_zywienia_2020web.pdf.
Kristen N Reikersdorfer i in. The Troubling Rise of Scurvy: A Review and National Analysis of Incidence, Associated Risk Factors, and Clinical Manifestations.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11251681.
CZYTAJ TAKŻE:
Objawy niedoboru "czerwonej witaminy". Tych nie sposób nie zauważyć
