Celem pracy jest przedstawienie współczesnych poglądów na etiopatogenezę oraz sposoby leczenia torbieli samotnej kości. W artykule posłużono się przypadkiem 8-letniej pacjentki, u której torbiel została wykryta przypadkowo po wykonaniu przeglądowego zdjęcia pantomograficznego przed planowanym leczeniem ortodontycznym. w tej chwili najwłaściwszym wydaje się leczenie chirurgiczne, chociaż przez cały czas nie ma „złotego środka” czym wypełniać powstały ubytek kostny, szczególnie u pacjentów w wieku dziecięcym.
Wprowadzenie
Torbiel samotna kości (ang. solitary bone cyst, SBC) należy do łagodnych zmian związanych z kością [1]. W literaturze fachowej została opisana po raz pierwszy w 1926 roku. Etiopatogeneza, jak i histopatologia torbieli samotnej kości nie są wciąż dokładnie poznane, między innymi ze względu na skąpy materiał diagnostyczny.
Niniejszy artykuł przedstawia przypadek torbieli samotnej kości żuchwy w odcinku przednim u 8-letniej dziewczynki oraz opis przeprowadzonego leczenia – zastosowanie prostego otwarcia ubytku kostnego, wyłyżeczkowanie oraz skrwawienie doprowadziło do wygojenia.
Tego typu zmiany, występujące w pierwszej dekadzie życia, należą do rzadkości; najczęściej spotykane są u pacjentów około 18. roku życia.
Torbiel samotna kości jest wewnątrzkostną zmianą patologiczną pozbawioną wyściółki nabłonkowej, bez infekcji bakteryjnej. Czasami wypełniona jest płynem podobnym do osocza, który jest zawsze jałowy i zawiera enzymy (metaloproteinazy) świadczące o aktywności osteoklastycznej. Klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zalicza ją do guzów, łagodnych zmian związanych z kością [2–4].
Zmiana ta w większości przypadków występuje w drugiej dekadzie życia. Rzadko natomiast rozpoznaje się ją u pacjentów poniżej 10. roku życia [5]. Tego typu zmiany najczęściej lokalizują się w kościach długich – w bliższych przynasadowych częściach. jeżeli pojawiają się w kościach szczękowych, to zwykle w żuchwie w odcinku bocznym. Tylko 1% dotyczy kości twarzoczaszki i występuje wyłącznie w żuchwie.
Wzrost zmian jest bezobjawowy, wykrywane są one przypadkowo w badaniach radiologicznych wykonywanych z innych wskazań. Zęby sąsiadujące z torbielą samotną kości są żywe i bardzo rzadko ulegają przemieszczeniu. W badaniach radiologicznych SBC jest dobrze ograniczonym owalnym ubytkiem kości z cienką otoczką osteosklerotyczną. Brak jest przegród kostnych, jak również objawów zapalnych.
Opis przypadku
Pacjentka, lat 8, została skierowana przez stomatologa do Kliniki Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej Szpitala Klinicznego Nr 1 im. N. Barlickiego w Łodzi w celu usunięcia zmiany / guza trzonu kości żuchwy w regionie 31–42. Około 3 miesiące wcześniej w tym regionie przeprowadzono u pacjentki ekstrakcję zęba mlecznego. Lekarz prowadzący, zaniepokojony nieprawidłowym wyrzynaniem zębów stałych 42 i 43 zlecił zdjęcie RTG-OPG, na którym uwidoczniono ubytek kości. Przed podjęciem leczenia pogłębiono diagnostykę o tomografię wiązki stożkowej (CBCT), w którym to badaniu zobrazowano ubytek kości o rozmiarach 1,5 × 2 cm, kształcie owalnym, bez obwódki osteosklerotycznej.
Zmiana rozrastała się bezobjawowo. W badaniu chlorkiem etylu zęby sąsiednie wykazały żywotność oraz brak objawów bólowych na opukiwanie. Wykazano ponadto przemieszczenie dojęzykowe wyrzynającego się zęba 43.
Leczenie polegało na wykonaniu zabiegu w znieczuleniu miejscowym (Citocartin 4 ml). Wytworzono trapezowy płat śluzówkowo-okostnowy, zniesiono blaszkę korową kości i dotarto do pustego ubytku kostnego, pozbawionego torebki nabłonkowej. Następnie sfrezowano i skrwawiono wnętrze jamy kostnej. Ranę zszyto. Nie pobrano materiału do badania histopatologicznego. Rozpoznanie torbieli samotnej kości postawiono śródoperacyjnie oraz na podstawie badania radiologicznego.
W przedstawionym przypadku gojenie kości zostało potwierdzone radiologicznie po 6 miesiącach. Pacjentka rozpoczęła planowane wcześniej leczenie ortodontyczne.
Podsumowanie
Torbiel samotna kości w przypadku opisanym w niniejszej pracy miała postać pustej jamy kostnej, pozbawionej wyściółki nabłonkowej. Niekiedy zmiany tego typu mogą być wypełnione jałowym płynem.
Obecnie najlepszym sposobem leczenia SBT w większości przypadków jest postępowanie chirurgiczne – polegające na otwarciu jamy oraz wyłyżeczkowaniu i skrwawieniu ubytku kostnego [6–8]. Wytworzony skrzep wypełnia ubytek kostny, który następnie przekształca się w tkankę kostną. Ubytek kostny można również wypełnić kością auto- lub allogeniczną z zastosowaniem fibryny bogatopłytkowej (ang. platelet rich fibrin, PRF).
Zamiast przeszczepów kostnych stosuje się również materiał ksenograficzny lub hydroksyapatyt, co daje dobre rezultaty. Suei i wsp. uważają, iż całkowite wygojenie kości po tego typu ubytkach następuje po 5 miesiącach i zalecają trzyletnią obserwacje [9].
Przedstawiony przypadek u 8-letniego dziecka jest rzadkością, ponieważ torbiel samotna kości w większości przypadków występuje u osób starszych – po drugiej dekadzie życia. Rozpoznanie SBT u opisywanej pacjentki zostało postawione na podstawie obrazu radiologicznego oraz śródzabiegowego.
Piśmiennictwo
1. Harnet J.C. i wsp.: Solitary bone cyst of the jaws: a review of the etiopathogenic hypotheses. J. Oral Maxillofac. Surg., 2008, 66, 11: 2345–2348.
2. Baqain Z.H. i wsp.: Recurrence of a solitary bone cyst of the mandible: case report. Br. J. Oral Maxillofac. Surg., 2005, 43, 4: 333–335.
3. Peñarrocha-Diago i wsp.: Surgical treatment and follow-up of solitary bone cyst of the mandible: a report of seven cases. Br. J. Oral Maxillofac. Surg., 2001, 39, 3: 221–223.
4. Nelson B.L.: Solitary bone cyst. Head Neck Pathol., 2010, 4, 3: 208–209.
5. Tatu Joy E. i wsp.: A rare presentation of simple bone cyst. J. Pharm. BioAllied Sci., 2015, 7, Suppl. 2: S823–S826.
6. Madiraju G. i wsp.: Solitary bone cyst of the mandible: a case report and brief review of literature. BMJ Case Reports, 2014, pii: bcr2013200945.
7. Kaczmarzyk T. i wsp.: Torbiele obszaru szczękowo-twarzowego. Wydawnictwo Kwintesencja, Wydanie I. Warszawa 2015.
8. Kaczmarzyk T. i wsp.: Nowotwory zębopochodne i guzy nowotworopodobne kości szczękowych. Wydanie I. Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 2009.
9. Suei Y., Taguchi A., Tanimoto K.: Simple bone cyst of the jaws: evaluation of treatment outcome by review of 132 cases. J. Oral Maxillofac. Surg., 2007, 65, 5: 918–923.
Słowa kluczowe: torbiel samotna kości żuchwy, leczenie chirurgiczne torbieli kości, ubytek kości pourazowy, idiopatyczna torbiel kości
Lek. dent. Bartłomiej Famulski, dr n. med. Aneta Neskoromna-Jędrzejczak – Klinika Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej Szpitala Klinicznego Nr 1 im. Norberta Barlickiego w Łodzi
Artykuł został pierwotnie opublikowany w nr. 4(68)/17 czasopisma e-Dentico.
