Odpryskowiak kostny jamy ustnej u 11-latki – opis przypadku

dentonet.pl 2 dni temu

Zdjęcie: Odpryskowiak kostny jamy ustnej u 11-latki – opis przypadku

Odpryskowiak, inaczej heterotopia (łac. choristoma) to masa tkanki o prawidłowej histologii, odpowiadająca innemu narządowi lub innej okolicy niż ta, w której jest umiejscowiona. Heterotopie jamy ustnej są rzadkie i najczęściej dotyczą języka. W pracy opisano bardzo rzadki przypadek odpryskowiaka u nastolatki, który rozwinął się w sąsiedztwie pierwszego zęba trzonowego.

Choristoma uznawana jest za wadę rozwojową i częściej występuje u osób młodych, a także u kobiet. Diagnostyka różnicowa obejmuje metaplazję chrzęstną, gruczolaka wielopostaciowego, tkankę gruczołów ślinowych oraz zmiany zapalne i pourazowe, które mogą prowadzić do powstania hamartomy.

Czym jest odpryskowiak?

Choristoma to masa histologicznie prawidłowej tkanki, znajdująca się jednak w nietypowym, (heterotopowym) miejscu. Z definicji jest to zmiana łagodna. Ze względu na typ tkanki występują odpryskowiaki m.in. kostne, chrzęstne, tarczycowe, gruczołowo-żołądkowe, tłuszczowe, glejowe. Heterotopia kostna to guzowaty twór zbudowany z kości blaszkowatej, pokryty gęstą tkanką łączną włóknistą i nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. W jamie ustnej najczęściej lokalizuje się na języku. Może rozwijać się samoistnie lub wskutek urazu. Teoria pourazowa tłumaczy zmiany w błonie śluzowej policzka i przedniej części języka, a teoria rozwojowa – zmiany w tylnej części języka w okolicach otworu ślepego i brodawek okolonych.

Odpryskowiaki występują częściej u kobiet – w proporcji 2,6–4:1. Większość przypadków dotyczy osób poniżej 40. roku życia. Odpryskowiaki mogą być mylone z kostniakami, jednak różnią się lokalizacją, częstością nawrotów oraz obrazem histologicznym. Kostniak to nowotwór kości w obrębie struktur kostnych, natomiast choristoma to zmiana w miejscu, w którym normalnie nie występuje.

Według Yoshimury i wsp. odpryskowiak jamy ustnej najczęściej dotyczy języka (76–78% przypadków), przede wszystkim tylnej części grzbietu języka, błony śluzowej policzka (14–15%), błony śluzowej wyrostka zębodołowego (2%), okolicy podżuchwowej (2%), podbródka (1%), a także mięśnia żwacza (1%) i podniebienia twardego (również 1% przypadków). U większości pacjentów odpryskowiaki są bezobjawowe, choć w przypadku zmian językowych mogą występować: ból, dysfagia, dławienie, odruch wymiotny czy nudności.

Leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie zmiany. Spośród opisanych w piśmiennictwie 139 przypadków tylko w trzech nastąpił nawrót zmiany (dwa przypadku w błonie śluzowej policzka, jeden w mięśniu żwaczu). Niniejszy opis jest drugim udokumentowanym przypadkiem kostnej choristomy wywodzącej się z dziąsła. Pierwszy opisali Goswamy i wsp., jednak w przypadku tamtego artykułu zmiana rozwijała się po stronie językowej.

Opis przypadku

Ogólnie zdrowa, licząca 11 lat dziewczynka zgłosiła się wraz z rodzicami do poradni chirurgii stomatologicznej w Centrum Zdrowia Leabaib w Dosze (Katar) z powodu zmiany, która rozwinęła się na dziąśle po lewej strony żuchwy, w okolicy pierwszego trzonowca. Zmiana była bezobjawowa, ale budziła niepokój pacjentki. Została zauważona rok wcześniej i powoli się powiększała. Pacjentka nie pamiętała urazu, który mógłby ją spowodować, nie miała też trudności w mówieniu i żuciu.

Badanie zewnątrzustne nie wykazało asymetrii twarzy, obrzęku ani powiększonych węzłów chłonnych. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono guzkowatą zmianę w dziąśle po stronie policzkowej obok pierwszego zęba trzonowego żuchwy. Ząb był zdrowy, zmiana różowa z miejscowym zaczerwienieniem, nieowrzodzona, dobrze odgraniczona, uszypułowana, twarda, niebolesna, nieprzytwierdzona do okostnej.

Rozpoznanie kliniczne wstępne: ziarniniak ropotwórczy. Diagnostyka różnicowa: obwodowy włókniak kostniejący, obwodowy ziarniniak olbrzymiokomórkowy, włókniak obwodowy kostniejący, włókniak twardy. Ze względu na lokalizację i morfologię zmiany wykluczono brodawczaka i brodawkę zwykłą.

Po uzyskaniu zgody opiekuna prawnego u dziecka wykonano chirurgiczne wycięcie zmiany w znieczuleniu miejscowym. Wymiary zmiany to około 1,3 cm × 0,8 cm × 0,5 cm. Usunięty guzek był twardy, jasnobrązowy. Bioptat umieszczono w formalinie i przesłano do badania histopatologicznego, w którym potwierdzono, iż zmiana to heterotopia. Badanie histologiczne wykazało obecność beleczek kości gąbczastej z osteocytami, otoczone osteoidem, a na obwodzie pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, co jest typowym obrazem dla choristomy kostnej.

Wizyty kontrolne miały miejsce po 2 tygodniach od zabiegu, po 1 miesiącu, 3 miesiącach oraz po upływie 6 miesięcy. Gojenie przebiegało prawidłowo, bez nawrotu zmiany.