Zaburzenia propriocepcji mogą znacząco utrudniać codzienną higienę jamy ustnej, ale istnieje wiele narzędzi i strategii, które mogą wspierać pacjentów w tej sytuacji. Czym adekwatnie jest propriocepcja i dlaczego ma znaczenie w opiece stomatologicznej? Na łamach amerykańskiego portalu dla higienistek stomatologicznych rdhmag.com pisze o tym Lisa Curbow, higienistka z blisko 30-letnim doświadczeniem klinicznym.
Propriocepcja – nazywana często „szóstym zmysłem” – to zdolność organizmu do odczuwania położenia części ciała w przestrzeni bez konieczności patrzenia na nie. Dzięki niej wiemy, gdzie znajdują się nasze ręce, nogi czy jama ustna – choćby przy zamkniętych oczach. Zaburzenia propriocepcji mogą wynikać z urazów, chorób neurologicznych, zaburzeń przetwarzania sensorycznego, a także towarzyszyć demencji.
Dlaczego propriocepcja jest ważna w stomatologii?
Dla osób z zaburzeniami propriocepcji codzienne czynności związane z higieną jamy ustnej mogą być frustrujące i nieefektywne. Pacjenci ci mogą mieć trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów, rozpoznawaniem siły nacisku i lokalizacją narzędzi w jamie ustnej. W praktyce oznacza to, iż szczotkowanie zębów czy nitkowanie staje się wyzwaniem – zarówno fizycznym, jak i emocjonalnym.
Jednym z częstych problemów jest trudność w kontrolowaniu siły nacisku podczas szczotkowania. Zbyt mocne szczotkowanie może prowadzić do urazów dziąseł, recesji oraz ubytków klinowych. Zbyt delikatne – nie pozwala skutecznie usunąć płytki bakteryjnej. Dodatkowo pacjenci mogą mieć kłopot z określeniem, gdzie w jamie ustnej znajduje się szczoteczka, co prowadzi do niedokładnego mycia zębów i pomijania niektórych obszarów.
Problemy z motoryką małą (precyzyjną) mogą utrudniać manewrowanie szczoteczką, a nitkowanie staje się niemal niemożliwe. U niektórych pacjentów występuje nadwrażliwość na bodźce, co sprawia, iż szczotkowanie i nitkowanie jest bolesne. Inni z kolei mogą mieć osłabioną wrażliwość i potrzebować silniejszych bodźców, aby odczuć obecność przedmiotu w ustach.
Praktyczne rozwiązania wspierające higienę jamy ustnej
Dobrze dobrane akcesoria mogą znacząco poprawić komfort i efektywność higieny u osób z zaburzeniami propriocepcji. Przydatnym akcesorium są np. szczoteczki z dodatkowym obciążeniem, które zwiększają ilość bodźców sensorycznych i ułatwiają kontrolowanie ruchów. Mogą one również posiadać specjalną rękojeść z mocno wyczuwalną teksturą, która poprawia chwyt i zmniejsza ryzyko wyślizgnięcia się szczoteczki z ręki.
Szczoteczki elektryczne z czujnikiem nacisku ostrzegają przed zbyt mocnym szczotkowaniem i ułatwiają mycie osobom z ograniczoną motoryką, z kolei szczoteczki soniczne dzięki wibracjom zwiększają świadomość proprioceptywną.
W przypadku nitkowania warto sięgnąć po uchwyty do nici dentystycznej, które wymagają mniejszej koordynacji ruchowej. Polecane są również irygatory stomatologiczne, które wymagają najmniej precyzji, a jednocześnie skutecznie usuwają resztki pokarmowe i płytkę nazębną.
Pomocne w codziennej higienie mogą być także ćwiczenia proprioceptywne przed szczotkowaniem, np. żucie silikonowej rurki, dmuchanie baniek, picie przez słomkę, masaż ust kostką lodu lub przyrządem wibrującym. Działania te aktywują drogi czucia głębokiego i pomagają układowi nerwowemu lepiej reagować na bodźce. Warto również zastosować aplikacje sensoryczne lub minutniki z wibracjami – wspierają adekwatny czas szczotkowania i utrzymanie rutyny.
Rola personelu stomatologicznego
Zadaniem zespołu stomatologicznego jest edukacja opiekunów i pacjentów z zaburzeniami propriocepcji oraz dobór odpowiednich narzędzi i technik. Indywidualne podejście do potrzeb pacjenta to klucz. Warto również oferować przyjazne sensorycznie wizyty stomatologiczne – z użyciem pomocy wizualnych, wprowadzeniem instrumentów w spokojny sposób, kocami obciążeniowymi i spokojną atmosferą.
Zrozumienie wpływu propriocepcji na higienę jamy ustnej pozwala stomatologom i higienistkom stomatologicznym skuteczniej wspierać pacjentów z jej zaburzeniami. Dzięki prostym adaptacjom, odpowiednio dobranym produktom i jasnym instrukcjom można realnie poprawić jakość ich codziennej higieny i komfort życia.
Motywowanie pacjentów do prawidłowej higieny jamy ustnej to jedno z głównych zadań profilaktycznych w codziennej pracy higienistek stomatologicznych. – Motywację należy traktować jako bodziec do tego, by pacjent przekształcił ją w długotrwały nawyk – mówi dypl. hig. stom. Dominika Jordan, higienistka z bogatym doświadczeniem zawodowym, ambasadorka wielu branżowych projektów, uczestniczka licznych wydarzeń naukowych, prelegentka szkoleń i konferencji. Jak dodaje, w motywowaniu pacjentów przydatne mogą być nowoczesne technologie, np. aplikacje mobilne przypominające o konieczności wymiany szczoteczki czy porze umycia zębów.
Źródło: https://www.rdhmag.com/
