Średniowieczna medycyna arabska była jedną z najbardziej rozwiniętych gałęzi nauki w epoce, którą Europa zna jako „wieki ciemne”. Dzięki tłumaczeniom prac greckich, perskich i indyjskich oraz oryginalnym badaniom i obserwacjom, arabscy uczeni odegrali bardzo istotną rolę w rozwoju wielu dziedzin medycyny – w tym także stomatologii.
Arabska stomatologia okresu średniowiecza była silnie zakorzeniona w tradycji grecko-rzymskiej – antyczne dzieła Galena czy Hipokratesa były tłumaczone i komentowane. Arabscy lekarze nie tylko przechowywali tę wiedzę, ale znacznie ją rozwinęli. Leczenie chorób jamy ustnej traktowano jako część szerszej praktyki medycznej, w której zdrowie całego organizmu miało związek ze stanem uzębienia i całej jamy ustnej.
Zwracano uwagę na higienę jamy ustnej, dietę, a także na wpływ czynników środowiskowych i emocjonalnych na zdrowie zębów. Znane były już wtedy takie problemy jak próchnica, stany zapalne dziąseł oraz złamania zębów.
Mieszanki ziołowe i gałązka z drzewa arakowego
W dawnej arabskiej stomatologii stosowano szeroką gamę naturalnych środków leczniczych – dostępnych na terenach zamieszkiwanych przez tę grupę etniczną. Popularne były mieszanki ziołowe o adekwatnościach antybakteryjnych i przeciwbólowych – stosowano w nich m.in. mirrę, cynamon, anyż oraz goździki. Do czyszczenia zębów używano miswaka – patyczka z drzewa arakowego (Salvadora persica) o adekwatnościach antybakteryjnych i ścierających. Miswak, stosowany do dziś, wykazuje działanie porównywalne ze współczesnymi pastami do zębów.
W przypadkach bólu zębów stosowano miejscowe okłady z ziół lub maści, a ekstrakcje wykonywano przy użyciu specjalnych narzędzi, zwykle wykonanych z metalu. Zachowały się choćby opisy sposobów stabilizacji luźnych zębów czy uzupełnień protetycznych przy użyciu złota lub drucianych opasek.
Abulcasis i Awicenna
W historii światowej medycyny, w tym stomatologii, poczesne miejsce zajmują żyjący przed tysiącem lat dwaj arabscy lekarze.
Pierwszy z nich, pochodzący z dzisiejszej Hiszpanii Abu al-Qasim al-Zahrawi (936–1013), znany był w Europie jako Abulcasis. Był on lekarzem, chirurgiem i autorem dzieła „Al-Tasrif”, w którym jeden z tomów poświęcony jest chirurgii – w tym chirurgii jamy ustnej. Abulcasis szczegółowo opisał zabiegi ekstrakcji zębów, metody leczenia ropni oraz sposoby unieruchamiania szczęki po złamaniach. Zamieszczone ryciny instrumentów chirurgicznych były wykorzystywane przez europejskich lekarzy przez kilka kolejnych wieków.
Z kolei pochodzący z terenu współczesnego Uzbekistanu Ibn Sina (980–1037) przeszedł do historii jako Awicenna. Także on pozostawił po sobie podręcznik – pracę pod nazwą „Kanon medycyny” (arab. Al-Qanun fi al-Tibb), w którym opisał choroby zębów i całej jamy ustnej, przyczyny bólu zębów oraz stosowanie płukanek i środków przeciwbólowych.
Leczenie holistyczne
Charakterystyczną cechą średniowiecznej stomatologii arabskiej było nieznane przez wieki w Europie holistyczne podejście do leczenia – uzębienie traktowano jako integralny element zdrowia całego organizmu. Zwracano przy tym uwagę na dietę, równowagę humoralną (wywodzącą się z medycyny greckiej) oraz czystość jamy ustnej jako czynniki wpływające na ogólne samopoczucie.
Źródło: https://www.cambridge.org/
