Utrata zębów to poważny problem zdrowotny, który wpływa nie tylko na estetykę uśmiechu, ale przede wszystkim na funkcje żucia, mowę oraz ogólną kondycję układu stomatognatycznego. Współczesna protetyka stomatologiczna oferuje jednak szerokie spektrum rozwiązań umożliwiających skuteczne i trwałe uzupełnienie braków zębowych. Do najpopularniejszych zaliczają się protezy zębowe. Jakie są rodzaje protez zębowych? Czym cechują się protezy stałe, a czym ruchome? Jaka proteza jest najlepsza w przypadku całkowitego bezzębia? Sprawdzamy!
Brakujące zęby to nie tylko defekt estetyczny, ale także zdrowotny, prowadzący do szeregu poważnych konsekwencji. Nieuzupełnione ubytki w uzębieniu powodują przesuwanie się sąsiednich zębów, zaburzenia zwarcia, a także zanik kości wyrostka zębodołowego, co z czasem może uniemożliwić skuteczne leczenie implantoprotetyczne. Współczesna protetyka stomatologiczna umożliwia jednak kompleksową odbudowę uzębienia – niezależnie od tego, czy pacjent potrzebuje uzupełnienia jednego lub kilku zębów, czy też całkowitej rekonstrukcji uzębienia.
Protezy zębowe – czym są?
Protezy zębowe to uzupełnienia protetyczne stosowane w przypadku częściowej lub całkowitej utraty uzębienia. Ich zadaniem jest przywrócenie funkcji żucia, prawidłowej artykulacji oraz estetyki uśmiechu. W praktyce klinicznej wyróżnia się kilka głównych rodzajów protez zębowych, różniących się od siebie np. metodą mocowania, zakresem ingerencji w tkanki albo zastosowanymi materiałami. Protezy mogą być osadzane bezpośrednio na dziąsłach lub na specjalnych elementach retencyjnych, takich jak klamry, zatrzaski oraz belki.
Protezy stałe i protezy ruchome – czym się charakteryzują?
Protezy zębowe dzielą się na dwie główne grupy: stałe oraz ruchome. Protezy stałe są oparte na implantach lub pozostałych zdrowych zębach filarowych pacjenta i trwale do nich przymocowane, co eliminuje konieczność ich codziennego wyjmowania. Zapewniają najwyższy komfort użytkowania, bardzo dobrą estetykę oraz znakomitą funkcję żucia. Protezy zębowe stałe są jednak droższe i często wymagają większej ingerencji w naturalne tkanki zębów.
Protezy ruchome pacjent może z kolei samodzielnie zdejmować i wkładać do jamy ustnej. Ich zaletą jest niższy koszt, brak potrzeby szlifowania zębów filarowych oraz możliwość stosowania u osób, które nie kwalifikują się do leczenia implantologicznego. Wady to m.in. mniejsza stabilność, konieczność przyzwyczajenia się do ich obecności w jamie ustnej, a czasem także nieco gorsze parametry estetyczne.
Kiedy stosujemy protezy zębowe całkowite?
Protezy całkowite są wskazane w przypadku bezzębia, czyli całkowitej utraty uzębienia w szczęce i/lub żuchwie. Najczęściej mają formę płyt akrylowych odwzorowujących kształt dziąseł oraz łuku zębowego, na których umieszczone są korony protetyczne – wykonane zwykle z kompozytu lub ceramiki. Dopasowanie protezy całkowitej wymaga precyzyjnych wycisków, rejestracji zwarcia oraz często kilku wizyt adaptacyjnych.
W przypadku znacznego zaniku wyrostka zębodołowego, co skutkuje brakiem odpowiedniego podparcia, klasyczna proteza całkowita może być niewystarczająco stabilna. W takich przypadkach zaleca się zastosowanie protezy typu overdenture, mocowanej na implantach lub korzeniach zębów. Zapewnia ona znacznie lepsze zakotwiczenie i komfort noszenia.
Czym są protezy częściowe?
Protezy częściowe służą do odbudowy braków zębowych w sytuacji, gdy pacjent zachował część naturalnego uzębienia. Mogą być wykonane w wersji akrylowej (bardziej ekonomicznej) lub szkieletowej (opartej na metalowym szkielecie). Protezy częściowe przenoszą siły żucia częściowo na błonę śluzową, a częściowo na zęby filarowe, co zapewnia lepszą funkcję i chroni przed zanikiem kości.
W przypadku protez częściowych, zależnie od ich konstrukcji, mocowanie odbywa się dzięki klamer (metalowych lub estetycznych), teleskopów albo zaczepów precyzyjnych (np. zatrzasków lub zamków). W nowoczesnych rozwiązaniach coraz częściej stosuje się klamry acetalowe, które z jednej strony zapewniają bardzo stabilne utrzymanie protezy na miejscu, a z drugiej są elastyczne i mniej widoczne niż ich metalowe odpowiedniki. Poprawia to zarówno estetykę, jak i komfort użytkowania.
Rodzaje protez zębowych: proteza akrylowa i protezy elastyczne
W zależności od potrzeb pacjenta i dostępnych środków, wybór może paść na protezy akrylowe lub nowocześniejsze protezy elastyczne. Różnią się one nie tylko materiałem wykonania, ale także biomechaniką funkcjonowania, trwałością oraz komfortem użytkowania.
Proteza akrylowa to najbardziej rozpowszechniony typ protezy konwencjonalnej, wykonywany z tworzywa PMMA (polimetakrylan metylu). Protezy akrylowe mogą mieć postać całkowitą lub częściową. Ich główne zalety to niski koszt, możliwość łatwej naprawy oraz szeroka dostępność. Akryl ma jednak swoje ograniczenia: jest materiałem stosunkowo sztywnym, może powodować reakcje alergiczne oraz wymaga okresu adaptacyjnego, w którym mogą wystąpić otarcia i podrażnienia błony śluzowej.
Protezy elastyczne to alternatywa dla akrylu, szczególnie polecana pacjentom poszukującym bardziej komfortowego rozwiązania. Wyróżnia się kilka typów protez elastycznych: nylonowe, akronowe oraz acetalowe, określane także mianem protez półelastycznych.
Protezy nylonowe
Wykonane z termoplastycznego tworzywa na bazie nylonu. Są bardzo elastyczne, cienkie i dobrze dopasowują się do tkanek jamy ustnej. Nie wymagają metalowych elementów retencyjnych, co zwiększa ich walory estetyczne. Protezy nylonowe są hipoalergiczne i bezpieczne dla osób uczulonych na akryl.
Protezy akronowe
Akron to zaawansowany materiał termoplastyczny, charakteryzujący się wysoką wytrzymałością mechaniczną, elastycznością oraz przeziernością. Protezy akronowe cechują się wyjątkową estetyką – są niemal niewidoczne w ustach. Dzięki bardzo cienkiej płycie, zapewniają pacjentowi komfort noszenia oraz minimalizują uczucie ciała obcego w jamie ustnej.
Protezy acetalowe
Acetal (polioksymetylen) to materiał o dużej sztywności i odporności na zginanie, ale przy tym biokompatybilny i estetyczny. Protezy acetalowe są szczególnie polecane jako alternatywa dla klasycznych protez szkieletowych – ich klamry mogą być barwione na kolor zębów, co znacznie poprawia wygląd uzupełnienia. Są odporne na przebarwienia i łatwe do utrzymania w czystości.
Czym cechują się nowoczesne protezy overdenture?
Protezy overdenture to nowoczesna forma protez całkowitych, mocowanych na wszczepionych implantach lub korzeniach zębów zachowanych pod protezą. Dzięki zakotwiczeniu w strukturach kostnych zapewniają one stabilność porównywalną z uzupełnieniami stałymi, a jednocześnie można je zdjąć w celu higieny. Najczęściej stosuje się dwa do czterech implantów w obrębie żuchwy lub szczęki, na których montowane są zatrzaski kulkowe, lokatory lub systemy belkowe. Tego typu protezy są szczególnie polecane u pacjentów z dużym zanikiem kości, u których klasyczne protezy są niewystarczająco retencyjne.
Ile kosztuje proteza zębowa?
Koszt protezy zębowej zależy od wielu czynników, w tym rodzaju materiału, technologii wykonania, stopnia złożoności oraz lokalizacji gabinetu stomatologicznego. Orientacyjne ceny protez zębowych kształtują się następująco:
• proteza akrylowa całkowita: od 800 do 2000 zł,
• proteza akrylowa częściowa: od 600 do 1500 zł,
• proteza szkieletowa: od 1500 do 3500 zł,
• proteza nylonowa: od 1200 do 2500 zł,
• proteza akronowa: od 1500 do 3000 zł,
• proteza acetalowa: od 1800 do 3200 zł,
• proteza overdenture na 2 implantach: od 5000 do 10 000 zł,proteza overdenture na 4 implantach: od 10 000 do 20 000 zł.
Warto również wiedzieć, komu przysługuje proteza zębowa na NFZ. Otóż Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje wyłącznie akrylowe protezy ruchome – i to tylko osobom, które utraciły 5 lub więcej zębów w łuku.
Czym kierować się przy wyborze protezy?
Wybór protezy zębowej zawsze jest kwestią indywidualną, wymagającą precyzyjnej diagnostyki oraz badania klinicznego. W procesie leczenia uwzględnia się takie czynniki, jak:
• liczba i rozmieszczenie braków zębowych,
• jakość i ilość tkanek podłoża protetycznego (dziąseł i kości),
• predyspozycje do chorób przyzębia,
• ewentualne alergie na materiały protetyczne,
• potrzeby estetyczne i funkcjonalne pacjenta,
• preferencje dotyczące trwałości i komfortu użytkowania,
• budżet przeznaczony na leczenie,
• możliwość stosowania implantów jako elementów retencyjnych,
• styl życia pacjenta, w tym aktywność fizyczną i zawodową.
Współczesna protetyka oferuje szeroką gamę protez zębowych, pozwalających na skuteczne uzupełnienie braków uzębienia przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego poziomu komfortu, estetyki i funkcjonalności. Od klasycznych protez akrylowych, przez elastyczne konstrukcje nylonowe i akronowe, po zaawansowane protezy overdenture – wybór odpowiedniego rozwiązania zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Kluczem do sukcesu jest dobrze dobrana proteza, która poprawia jakość życia i pozwala uśmiechać się bez skrępowania.
