Wprowadzenie: Czytanie w spektrum autyzmu – inny sposób rozumienia tekstu
Czytanie ze zrozumieniem dla ucznia ze spektrum autyzmu (ASD) to nie tylko dekodowanie słów. To proces poznawczy i emocjonalny, w którym najważniejsze znaczenie ma sposób przetwarzania informacji, rozumienie kontekstu i intencje bohaterów.
W praktyce nauczyciel języka polskiego często zauważa, iż uczeń z ASD czyta płynnie, ale nie rozumie sensu całości lub trudno mu wydobyć znaczenie pośrednie (np. ironii, metafory, emocji).
Dlatego warto wprowadzić prosty protokół lekcji, który krok po kroku prowadzi ucznia przez proces rozumienia tekstu – od informacji literalnych po wnioski inferencyjne.
🔹 Prosty protokół lekcji: Czytanie ze zrozumieniem krok po kroku
Poniższy model można wykorzystać w pracy z uczniami klas 4–8 szkoły podstawowej. Sprawdza się zarówno na lekcjach języka polskiego, jak i zajęciach rewalidacyjnych.
1. Przygotowanie do czytania
- Wybierz krótki, konkretny tekst (np. fragment opowiadania lub lektury szkolnej).
- Wyjaśnij uczniowi cel zajęć: „Dziś spróbujemy zrozumieć, o czym jest ten tekst i co czuła postać.”
- Zrób mapę pojęć – wypisz na tablicy słowa najważniejsze lub imiona bohaterów.
- Daj uczniowi możliwość wglądu wizualnego – obrazki, piktogramy (np. z systemu AAC/PECS pomagają w koncentracji i rozumieniu treści.
2. Czytanie z podziałem na role lub fragmenty
- Nauczyciel czyta pierwszy akapit, uczeń śledzi tekst.
- Uczeń czyta kolejny fragment na głos lub w myślach.
- Po każdym fragmencie zatrzymaj się i zapytaj:
👉 Kto tu występuje?
👉 Co się stało?
👉 Jak myślisz, jak czuła się ta osoba?
Dzięki częstym pauzom i rozmowie o tekście dziecko nie gubi sensu i ma czas na przetwarzanie emocjonalne treści.
3. Ćwiczenie pytań literalnych i inferencyjnych
Praca z dwiema kategoriami pytań uczy różnicy między tym, co jest w tekście, a tym, co trzeba z niego wywnioskować:
| Rodzaj pytania | Przykład | Cel |
|---|---|---|
| Literalne | Kto był głównym bohaterem opowiadania? | Rozumienie faktów |
| Inferencyjne | Dlaczego bohater nie chciał iść do szkoły? | Wnioskowanie i rozumienie emocji |
🟢 Uczniowie ze spektrum autyzmu często lepiej reagują na pytania oparte o konkret i obraz, dlatego warto stosować karty pytań z piktogramami (np. twarze emocji, symbole działań).
4. Wizualizacja i mapa emocji postaci
Po przeczytaniu tekstu zaproponuj uczniowi:
- narysowanie sytuacji lub emocji bohatera,
- przyporządkowanie emocji do kolorów (np. czerwony = złość, niebieski = smutek),
- rozmowę o tym, „co bohater mógł czuć i dlaczego”.
To świetne połączenie z zajęciami TUS – Treningiem Umiejętności Społecznych, gdzie rozwija się rozumienie emocji i intencji innych osób.
👉 Przeczytaj eBook:
eBook Trening Umiejętności Społecznych dla dziecka ze spektrum autyzmu: Praktyczny przewodnik z ćwiczeniami – 17 zł
✏️ Podsumowanie
Czytanie ze zrozumieniem w ASD wymaga jasnych ram, wizualizacji i wspólnej analizy. Dzięki prostemu protokołowi lekcji, nauczyciel może systematycznie rozwijać u ucznia umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego i emocjonalnego rozumienia tekstu.
To nie tylko nauka języka – to nauka widzenia świata oczami innych.
❓ Najczęściej zadawane pytania
1. Jakie są najczęstsze trudności w czytaniu ze zrozumieniem u uczniów z ASD?
Uczniowie ze spektrum autyzmu często potrafią czytać poprawnie technicznie, ale mają trudność z interpretacją sensu tekstu, rozumieniem metafor, emocji postaci czy powiązań przyczynowo-skutkowych. Wynika to z odmiennego sposobu przetwarzania informacji i myślenia dosłownego.
2. Jakie strategie pomagają uczniom z ASD lepiej rozumieć tekst?
Najskuteczniejsze są strategie wizualne i strukturalne, takie jak:
- dzielenie tekstu na krótkie fragmenty,
- tworzenie map myśli i tabel,
- użycie kolorów i symboli,
- zadawanie prostych pytań literalnych i inferencyjnych,
- odgrywanie ról i wizualizacja emocji postaci.
3. Czy warto łączyć ćwiczenia czytania ze zrozumieniem z TUS-em?
Tak! Rozumienie emocji bohaterów to element kompetencji społeczno-emocjonalnych, które można rozwijać równolegle podczas zajęć Jak uczyć uczniów z Zespołem Aspergera o emocjach i relacjach społecznych?
📚 Czytaj eBooki:
💡 Chcesz więcej gotowych narzędzi do pracy z uczniami ze spektrum autyzmu?
🔗 Zajrzyj do eBooków: Scenariusze adaptowane do przedmiotów szkolnych dla uczniów z ASD oraz Jak uczyć ucznia ze spektrum autyzmu? Przewodnik dla nauczycieli wszystkich przedmiotów
📘 Scenariusze adaptowane do przedmiotów szkolnych dla uczniów z ASD eBook 22 zł
🔗 Powiązane artykuły i materiały:
- Rola programów wspierających komunikację alternatywną (AAC) w rozwoju komunikacji u dzieci ze spektrum autyzmu (ASD)
- Jak uczyć języka polskiego uczniów ze spektrum autyzmu? Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów
- Matematyka w ASD: 10 sposobów na liczby w klasach 1–3 (krok po kroku)
- Jarzębina – arkusz pracy dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Kompetencje przyszłości w edukacji: Jak uczyć dzieci rozumienia i interpretacji danych?
- Kasztany – arkusz pracy dla ucznia ze spektrum autyzmu
- Praca w grupach: Jak pomóc uczniowi z Zespołem Aspergera odnaleźć się w zespole?
👇 Dołącz do nas!
📚 Czytaj więcej, ucz się, inspiruj!
Zyskaj dostęp do praktycznych eBooków, Pakietów lekcyjnych i arkuszy dla nauczycieli oraz terapeutów.
💡 Subskrybuj:
- 🟢 6 zł / miesiąc – dostęp do artykułów i materiałów,
- 🟣 10 zł / miesiąc (Premium) – eBooki, scenariusze, pakiety i narzędzia do pracy
👉 Czytaj codziennie aktualne, wolne artykuły na autyzmwszkole.com
