Udary mózgu to najczęstsze ostre zdarzenia neurologiczne, które wiążą się z wysokim ryzykiem zgonu oraz trwałej niepełnosprawności. Ich konsekwencje mogą być przemijające lub wymagać długotrwałej rehabilitacji – najczęściej są to problemy z poruszaniem się, zaburzenia mowy, trudności w połykaniu (dysfagia) oraz depresja.
Wysokie ryzyko niedożywienia
Bezpośrednio po udarze pacjenci są szczególnie narażeni na niedożywienie, niezależnie od wcześniejszego stanu odżywienia – także osoby z otyłością. Dlatego tak ważne jest wczesne wdrożenie odpowiedniego wsparcia żywieniowego.
Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (ESPEN) wskazują na konieczność pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na białko i energię, szczególnie w pierwszych 7–14 dniach po udarze.
Dysfagia – częste powikłanie po udarze
Jednym z najczęstszych problemów po udarze, zarówno niedokrwiennym, jak i krwotocznym, są zaburzenia połykania (dysfagia). Dotykają one choćby co drugiego pacjenta i trzykrotnie zwiększają ryzyko zachłystowego zapalenia płuc.
Zgodnie z europejskimi wytycznymi neurologicznymi, każdy pacjent po udarze powinien zostać przebadany pod kątem dysfagii przed podaniem czegokolwiek doustnie.
Jak żywić pacjenta po udarze?
-
Pacjenci bez zaburzeń połykania mogą spożywać standardowe posiłki, a w razie potrzeby – uzupełniać dietę doustnymi preparatami medycznymi (np. Resource 2.0 lub Resource Diabet Plus dla chorych na cukrzycę).
-
Większość pacjentów z ryzykiem dysfagii powinna być żywiona przez zgłębnik nosowo-żołądkowy, przynajmniej do czasu przeprowadzenia badań endoskopowych przez lekarza foniatrę.
-
W cięższych przypadkach konieczne może być żywienie przez przezskórną endoskopową gastrostomię (PEG), z zastosowaniem specjalistycznych diet także w warunkach domowych.
Rola zespołu specjalistów
Zespół medyczny (lekarz, dietetyk, logopeda, pielęgniarka) pomoże dobrać odpowiednią konsystencję pokarmów i płynów, określi bezpieczny sposób podawania leków oraz zaleci, jak prawidłowo i bezpiecznie karmić pacjenta.
Rodzina i opiekunowie powinni zostać przeszkoleni w zakresie:
-
zasad bezpiecznego karmienia,
-
oceny konsystencji posiłków,
-
rozpoznawania objawów zaburzeń połykania.
Na co zwracać uwagę?
U pacjentów po udarze należy regularnie monitorować:
-
masę ciała,
-
nawodnienie organizmu,
-
objawy dysfagii, takie jak:
-
kaszel podczas lub po jedzeniu,
-
uczucie zalegania pokarmu w gardle,
-
długi czas trwania posiłku,
-
odchrząkiwanie,
-
wyciek płynów z ust.
-
Każda zmiana masy ciała lub pojawienie się objawów zaburzeń połykania powinna być skonsultowana z lekarzem.
- Burgos R, Bretón I, Cereda E, et al. ESPEN guideline clinical nutrition in neurology. Clin Nutr. 2018;37(1):354-396. doi:10.1016/j.clnu.2017.09.003
- Dziewas R, Michou E, Trapl-Grundschober M, et al. European Stroke Organisation and European Society for Swallowing Disorders guideline for the diagnosis and treatment of post-stroke dysphagia. Eur Stroke J. 2021;6(3): LXXXIX-CXV. doi:10.1177/23969873211039721
- Sato Y, Yoshimura Y, Abe T. Nutrition in the First Week after Stroke Is Associated with Discharge to Home. Nutrients. 2021;13(3):943. Published 2021 Mar 15. doi:10.3390/nu13030943
- Jamróz B, Sobol M, Chmielewska-Walczak J, Milewska M, Niemczyk K. The risk factors for silent aspiration: A retrospective case series and literature review. Int J Lang Commun Disord. 2024;59(4):1538-1552. doi:10.1111/1460-6984.13013
