Współwystępowanie autyzmu i ADHD – co to oznacza?

Dwa światy w jednym umyśle

– „On nie usiedzi choćby pięciu minut spokojnie, ale kiedy wpadnie w wir swojej pasji, nie można go oderwać choćby na obiad” – mówi z uśmiechem pani Marta, mama dziewięcioletniego Kuby. – „Uwielbia metro. Może godzinami rysować schematy linii kolejowych, zna rozkład jazdy z głowy. Ale w klasie? Biega, przerywa, nie słucha poleceń, jakby był w innym świecie.”

Kuba to jedno z wielu dzieci, u których świat autyzmu (ASD) łączy się ze światem ADHD. Dwa odmienne światy, które spotykają się w jednej głowie – pełnej emocji, myśli, impulsów, ale i fascynujących pasji. Dla jednych – dziecko niegrzeczne i nieznośne. Dla innych – wyjątkowe i zagubione.

📘 „Zamiast szukać w dziecku deficytów, poszukajmy tego, co czyni je wyjątkowym” – napisała dr Temple Grandin, światowej sławy badaczka i autorka książek o autyzmie, która sama żyje ze spektrum.

Wielu nauczycieli, terapeutów i rodziców codziennie staje przed wyzwaniem: jak zrozumieć dziecko, które z jednej strony potrzebuje struktury, ciszy i powtarzalności (jak w ASD), a z drugiej – nieustannej zmiany, bodźców i działania (jak w ADHD)? Jak rozpoznać, iż mamy do czynienia z podwójną diagnozą, a nie „niewychowaniem” czy „złośliwością”?

📚 Badania naukowe mówią jasno: nawet 50–70% dzieci ze spektrum autyzmu ma również objawy ADHD. To nie są przypadki „przesadnie wrażliwych rodziców”, ale realne neurologiczne złożoności, które wymagają wsparcia, nie oceniania.

Kiedy rozumiemy, iż zachowania dziecka nie wynikają z jego złej woli, ale z innego działania mózgu – zmienia się wszystko. Właśnie dlatego coraz więcej specjalistów podkreśla potrzebę holistycznego podejścia do diagnozy i terapii, które bierze pod uwagę złożoność funkcjonowania dziecka, jego potrzeby sensoryczne, społeczne i emocjonalne.

Bo jak pisał Carl Jung:

„Nie staraj się wychowywać dzieci na doskonałych ludzi. Lepiej pomóż im odnaleźć ich wyjątkowe możliwości i talenty.”

✅ Czy dziecko może jednocześnie mieć autyzm i ADHD?

Czy dziecko może jednocześnie mieć autyzm i ADHD? Odpowiedź brzmi: tak. Coraz więcej badań pokazuje, iż współwystępowanie autyzmu (ASD) i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) nie jest rzadkością. Szacuje się, iż nawet 50–70% osób w spektrum autyzmu wykazuje cechy typowe dla ADHD. Co to oznacza w praktyce – dla diagnozy, edukacji i terapii?

🔍 Czym różni się ADHD od ASD?

Choć ADHD i autyzm to odrębne jednostki diagnostyczne, mają pewne punkty wspólne, co może prowadzić do trudności w ich rozróżnieniu. Oto podstawowe różnice i podobieństwa:

📊 Co mówią badania?

Według przeglądu badań opublikowanego w Frontiers in Human Neuroscience (PMC), około 1/3 dzieci z ADHD spełnia także kryteria ASD, natomiast od 50 do 70% dzieci z ASD wykazuje objawy ADHD. To zjawisko nazywa się komorbidnością (współwystępowaniem zaburzeń).

Dlaczego tak się dzieje? Prawdopodobnie oba zaburzenia mają częściowo wspólne podłoże neurobiologiczne i genetyczne – szczególnie w obszarach mózgu odpowiedzialnych za kontrolę impulsów, uwagę i przetwarzanie społeczne.

🧠 Dlaczego podwójna diagnoza jest wyzwaniem?

Zarówno dla specjalistów, jak i rodziców, rozpoznanie podwójnej diagnozy (ASD + ADHD) może być trudne. Dziecko z autyzmem, które jest impulsywne i ruchliwe, może zostać błędnie zdiagnozowane jedynie jako dziecko z ADHD. Z drugiej strony – dziecko z ADHD może mieć niezauważone cechy spektrum autyzmu.

🔸 Błędy w diagnozie mogą prowadzić do nieskutecznych terapii.
🔸 Brak wsparcia dla obu zaburzeń jednocześnie wpływa negatywnie na funkcjonowanie w szkole.
🔸 Nadwrażliwość sensoryczna, potrzeba rutyny i trudności społeczne bywają przypisywane ADHD, choć są typowe dla ASD.

🧰 Jak wspierać ucznia z podwójną diagnozą?

Oto kilka praktycznych wskazówek dla nauczycieli, terapeutów i rodziców:

🎓 W szkole:

• Ustal jasne zasady i rutyny – dzieci z ADHD i ASD lepiej funkcjonują w przewidywalnym środowisku.
• Stosuj strategie wizualne i sygnały niewerbalne – pomagają w organizacji i skupieniu.
• Unikaj przeciążenia sensorycznego – ogranicz hałas, zbyt wiele bodźców, nadmiar zadań.
• Dziel materiał na mniejsze fragmenty – trudności z uwagą i organizacją wymagają prostych, krótkich poleceń.

🧩 W terapii:

• Łącz elementy terapii behawioralnej (ABA) z treningiem umiejętności społecznych.
• Używaj narzędzi wspomagających komunikację (np. piktogramów, aplikacji AAC).
• Współpracuj interdyscyplinarnie – neurolog, psychiatra, pedagog specjalny, terapeuta SI.

🧭 Podsumowanie

Podwójna diagnoza ASD i ADHD to nie wyjątek, ale coraz częstszy przypadek w pracy pedagogów, terapeutów i nauczycieli. Kluczem do skutecznej pomocy dziecku jest dokładna diagnoza, świadoma obserwacja i dobór indywidualnych strategii wsparcia.

Zrozumienie, iż jedno dziecko może potrzebować wsparcia zarówno w zakresie koncentracji i kontroli impulsów, jak i w obszarze komunikacji społecznej, jest pierwszym krokiem do skutecznego działania.

❓ FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy dziecko z ADHD może mieć autyzm?
Tak, wiele dzieci z ADHD wykazuje również cechy spektrum autyzmu.

Jak rozróżnić ADHD od autyzmu?
Potrzebna jest dokładna diagnoza specjalisty – wiele objawów może się pokrywać, ale przyczyny i głębokość problemów są różne.

Czy terapia dla dziecka z ADHD będzie skuteczna także przy autyzmie?
Nie zawsze – konieczne jest indywidualne podejście i łączenie metod wspierających obie diagnozy.

Czy dziecko z ASD i ADHD może dobrze funkcjonować w szkole?
Tak – pod warunkiem, iż otrzyma odpowiednie wsparcie, dostosowania oraz zrozumienie ze strony nauczycieli.