Trzustka - co to za narząd?
Trzustka to narząd położony w jamie brzusznej, w jej górnej części. Jest stosunkowo niewielka - waży maksymalnie do 100 gram i mierzy około 10 - 12 cm długości. Wytwarzanie i wydzielanie soku trzustkowego to zadanie komórek pęcherzykowatych trzustki. Każdej doby wytwarzają one od 1 do 4 litrów soku trzustkowego, w którego skład wchodzi głównie woda, jony i enzymy trzustkowe.
Do enzymów wytwarzanych przez trzustkę można zaliczyć:Reklama
proteazy trawiące białka (chymotrypsyna, trypsyna, karboksypeptydaza i elastaza),alfa - amylazę, trawiącą węglowodany,enzymy trawiące tłuszcze (lipaza, fosfolipaza i esteraza cholesterolowa).
Enzymy trzustkowe - czym są?
Aby zabezpieczyć organizm przed działaniem enzymów, trzustka produkuje je w postaci nieaktywnych proenzymów. Zamykane są one w tzw. zymogenach - szczelnych pęcherzykach, te z kolei wydzielane są do zewnętrznych przewodów trzustkowych, biegnących do dwunastnicy. Tam enzymy ulegają aktywacji i uczestniczą w trawieniu treści pokarmowej.
Wytwarzanie soku trzustkowego odbywa się po posiłku. Hormonem, który pobudza trzustkę do wytwarzania soku trzustkowego jest cholecystokinina, produkowana przez dwunastnicę w odpowiedzi na wstępne produkty trawienia. Cholecystokinina hamuje uczucie głodu i osłabia perystaltykę jelitową, tak, aby pokarm miał dłuższy kontakt z enzymami trzustkowymi, wydzielonymi do dwunastnicy.
Z cholecystokininą współpracuje sekretyna, która stymuluje komórki wyprowadzających przewodów trzustkowych do wytwarzania zasadowych węglanów, aby chronić jelita przed zakwaszoną treścią pokarmową z żołądka.
Panel trzustkowy - jakie badania?
Aby ocenić aktywność enzymatyczną naszych enzymów trzustkowych, powinniśmy wykonać tzw. panel trzustkowy. Może się on różnić miedzy różnymi laboratoriami, ale jego zadanie jest takie samo: ustalić, czy mamy do czynienia z uszkodzeniem lub nieprawidłową pracą trzustki. W skład panelu trzustkowego zwykle wchodzą badania:
amylazy we krwi,amylazy w moczu,lipazy we krwi,markera nowotworowego raka trzustki - Ca 19-9.
Dzięki tak dobranym badaniom będziemy mogli ocenić, jak pracuje trzustka i czy nie jest uszkodzona.
Wskazania do wykonania badań enzymów trzustkowych
Badanie enzymów trzustkowych ma sens przy dolegliwościach pochodzących z układu trawiennego, takich jak:
nagła utrata masy ciała,tłuszczowe, cuchnące stolce,biegunki,bóle brzucha i częste uczucie przelewania się pokarmu w jelitach,niestrawność,w przypadku podejrzenia ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki bądź nowotworu tego narządu.
Niski poziom enzymów trawiennych
Zbyt niskie wyniki enzymów trzustkowych mogą oznaczać niewydolność trzustki. Często mamy z nią do czynienia w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki, które osłabia zdolności wydzielnicze tego narządu. Z niską aktywnością enzymów trzustkowych możemy spotkać się w niektórych chorobach przewlekłych, takich jak mukowiscydoza, gdzie przepływ enzymów trawiennych do dwunastnicy może być spowolniony lub zablokowany, lub w chorobach autoimmunologicznych, w których organizm zwraca się przeciwko własnym narządom. Czasem czynnikiem wpływającym na obniżenie poziomu enzymów trzustkowych jest podeszły wiek lub niedożywienie.
Enzymy trzustkowe można suplementować, zarówno w formie leków OTC jak i suplementów diety, co stwarza szansę na uzupełnienie ich poziomu w przypadku, gdy badania wskazują na problemy wydzielnicze trzustki.
Wysoki poziom enzymów trzustkowych
Podwyższona aktywność enzymów trzustkowych jest zwykle bardziej informatywna, niż ich obniżona aktywność. Występuje ona w przebiegu poważnych schorzeń internistycznych, wśród których można wymienić:
ostre zapalenie trzustki,przewlekłe zapalenie trzustki,perforację przewodu pokarmowego,niedrożność jelit,niedrożność przewodów trzustkowych,niektóre choroby przewlekłe (nowotwory trzustki i innych narządów, schorzenia wątroby, mukowiscydoza),zapalenie pęcherzyka żółciowego,nowotwory ślinianek (w których także produkowana jest amylaza) i inne.
Z wysokimi wynikami enzymów trzustkowych należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza i rozpocząć poszukiwanie przyczyny tego stanu.
Jak przygotować się do badania krwi na panel trzustkowy?
Przed badaniem enzymów trzustkowych należy zachować co najmniej 12-godzinny post od posiłków. Do badania stawiamy się na czczo, jedynym dozwolonym napojem jest woda. Należy zachować odpowiednią porę pobrania, najlepiej między 7:00 a 10:00 rano. Przed pobraniem materiału do badania unikamy stresu, nadmiernego wysiłku i palenia papierosów. Dla osób, które suplementują biotynę, konieczne może być odstawienie preparatu z biotyną na co najmniej kilka - kilkanaście godzin przed badaniem.
Źródła:
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
CZYTAJ TAKŻE:
