Cholesterol – najważniejszy składnik organizmu
Choć cholesterol może kojarzyć się z zagrożeniem dla zdrowia, jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni wiele ważnych ról, a jego obecność warunkuje m.in. budowę błon komórkowych oraz produkcję hormonów steroidowych, takich jak estrogeny, testosteron czy kortyzol. Ponadto cholesterol uczestniczy w syntezie witaminy D oraz tworzeniu kwasów żółciowych, ułatwiających trawienie tłuszczów.
Wątroba jest głównym producentem cholesterolu w organizmie; jedynie niewielka jego część pochodzi z diety. W krwi cholesterol nie występuje w formie wolnej, ale jest transportowany przez lipoproteiny. Najważniejsze z nich to LDL, nazywany „złym” cholesterolem, oraz HDL, czyli „dobry” cholesterol. LDL przenosi cholesterol z wątroby do tkanek, a jego nadmiar może odkładać się w ścianach naczyń, prowadząc do chorób takich jak miażdżyca. Natomiast HDL odpowiada za usuwanie nadmiaru cholesterolu i transport do wątroby, gdzie jest eliminowany z organizmu.
Kluczowym aspektem oceny stanu zdrowia jest proporcja między HDL a LDL. Im większa ilość „dobrego” cholesterolu i mniejsza „złego”, tym lepsza ochrona serca i układu krążenia.
Skutki nadmiernego poziomu cholesterolu
Zbyt wysoki poziom LDL może skutkować tworzeniem się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. To groźny proces, który prowadzi do zwężenia i usztywnienia tętnic, a w konsekwencji do poważnych schorzeń:
- Zawał serca – blokada naczyń doprowadzających krew do mięśnia sercowego,
- Udar mózgu – utrudnienie dopływu krwi do mózgu z powodu zakrzepu,
- Nadciśnienie tętnicze – konieczność większej pracy serca w celu przepchnięcia krwi przez wąskie tętnice,
- Cukrzyca typu 2 – często związana z insulinoopornością i podwyższonym poziomem trójglicerydów.
Coraz większą uwagę zwraca się także na cholesterol nie-HDL, obejmujący wszystkie frakcje lipidowe o niekorzystnym działaniu, co stanowi dodatkowy wskaźnik oceny ryzyka sercowo-naczyniowego.
Jakie są aktualne normy cholesterolu?
Normy dotyczące poziomu cholesterolu znacznie się zmieniły na przestrzeni ostatnich lat. W przeszłości uznawano, iż poziom do 220 mg/dl u kobiet i 270 mg/dl u mężczyzn jest bezpieczny. w tej chwili jednak, na podstawie najnowszych badań i rekomendacji Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej oraz Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, zalecane wartości są znacznie niższe.
- Cholesterol całkowity (TC): powinien być poniżej 190 mg/dl (< 5 mmol/l),
- Cholesterol LDL („zły”): u osób z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym nie powinien przekraczać 55 mg/dl, a u osób z wysokim ryzykiem – 70 mg/dl,
- Cholesterol HDL („dobry”): powyżej 40 mg/dl u mężczyzn oraz powyżej 45 mg/dl u kobiet,
- Trójglicerydy (TG): poniżej 100 mg/dl (< 1,1 mmol/l),
- Cholesterol nie-HDL: limit ustalany indywidualnie, w zależności od poziomu ryzyka, podobnie jak LDL.
Regularne badanie profilu lipidowego jest zalecane choćby u osób, które nie odczuwają żadnych dolegliwości, ponieważ wysoki cholesterol zwykle przebiega bezobjawowo.
Dlaczego kontrola cholesterolu jest ważna?
Monitorowanie poziomu cholesterolu jest najważniejsze w profilaktyce chorób układu krążenia. choćby jeżeli czujemy się dobrze, nie oznacza to, iż nasz cholesterol jest w normie. Zbyt wysoki poziom LDL i niekorzystna proporcja HDL do LDL zwiększają ryzyko poważnych powikłań, jak zawał serca czy udar mózgu. Dlatego warto regularnie wykonywać badania i w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem w celu wprowadzenia odpowiedniego leczenia lub zmiany stylu życia.
Jak dbać o prawidłowy poziom cholesterolu?
Utrzymanie cholesterolu w normie wymaga przede wszystkim zdrowej diety, bogatej w błonnik i nienasycone kwasy tłuszczowe, ograniczenia spożycia tłuszczów trans oraz aktywności fizycznej. W wielu przypadkach, zwłaszcza u osób z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, lekarz może zalecić farmakoterapię, która pomoże skutecznie kontrolować poziom cholesterolu i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Co warto wiedzieć o badaniu profilu lipidowego?
Profil lipidowy obejmuje oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, LDL, HDL oraz trójglicerydów we krwi. Wykonuje się je na czczo, aby uzyskać wiarygodne wyniki. Badanie to pozwala na ocenę ryzyka chorób układu krążenia i dobór odpowiednich kroków terapeutycznych lub profilaktycznych.
