Czym jest prokrastynacja?
Z pełną świadomością odkładasz na później wykonanie zaplanowanych zadań? Spodziewasz się negatywnych konsekwencji swojego zachowania, a mimo to czujesz wewnętrzny opór przed przystąpieniem do działania? jeżeli zdarza ci się to notorycznie, to oznacza, iż masz skłonność do prokrastynacji. To szkodliwe zjawisko psychologiczne, ponieważ tylko w teorii przekładasz przyjemne spędzanie czasu, np. oglądanie serialu nad obowiązki. W konsekwencji nie jesteś w stanie się zrelaksować, bo cały czas towarzyszą ci wyrzuty sumienia. A gdy niebezpiecznie blisko deadline'u wykonasz już swoje zadanie, nie jesteś zadowolony z efektu, bo wiesz, iż zrobiłeś to "po łebkach".Reklama
Jakie są przyczyny prokrastynacji?
Problem tkwi nie tylko w tobie, ale również w otoczeniu. Przyczyny, dla których prokrastynujesz, można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Te pierwsze mają podłoże psychiczne - niskie poczucie własnej wartości, syndrom oszusta idący w parze z perfekcjonizmem czy nieumiejętne zarządzanie czasem. Nie bez znaczenia jest również to, w jakim środowisku funkcjonujesz. Zbyt wiele obowiązków narzuconych przez pracodawcę (lub samego siebie), wpływ rodziny i znajomych czy presja otoczenia również mogą powodować odkładanie ważnych zadań na później. Prokrastynacja może być również objawem zaburzeń neurorozwojowych lub psychicznych, ale zawsze towarzyszy jej szereg innych objawów.
Prokrastynacja a ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może być jedną z przyczyn prokrastynacji. Osoby z ADHD posiadają cechy, które mogą stanowić jej wyzwalacz. Pierwszą z nich jest perfekcjonizm - charakterystyczny dla dorosłych, którzy w dzieciństwie przez swoją nadpobudliwość byli często krytykowani. Przeświadczenie, iż są niewystarczający, może powodować odkładanie ważnych zadań na później. Strach przed porażką i krytyką wręcz je paraliżuje, choć często wiedzą, iż ich zachowanie jest nieracjonalne.
Warto również zdać sobie sprawę z faktu, iż ADHD to brak umiejętności regulowania emocji. Osoby nim dotknięte po prostu nie potrafią sobie z nimi radzić, więc wolą ich unikać. Niestety tłumienie ich wcale nie rozwiązuje problemu i tu tworzy się typowe błędne koło. Do tego dochodzi impulsywność, która jest wpisana w definicję ADHD. Co ma wspólnego z prokrastynacją? Bardzo wiele, bo powoduje, iż spontanicznie zastępuje się wykonanie ważnego zadania zupełnie inną czynnością. Najczęściej taką, która szybciej pobudza ośrodek nagrody w mózgu.
Czy prokrastynacja ma związek z depresją?
Osoby dotknięte depresją bardzo często prokrastynują. Depresja to pasywność, stopniowe wycofywanie się z życia, a zatem również z obowiązków. Zaburzenia psychiczne towarzyszące tej chorobie często są bezpośrednią przyczyną przyjmowania postawy biernej wobec świata. Na tym nie koniec. Depresja jest silnie powiązana z niską samooceną. Stąd płynie przekonanie o braku kompetencji, poczucie przytłoczenia zadaniem i absolutny brak zainteresowania nim. W konsekwencji osoby cierpiące na depresję odkładają na później nie tylko ważne, ale często wszystkie zadania, jakie stawia przed nimi życie. Mają pełną świadomość konsekwencji, a mimo to pozostają bierne.
Prokrastynacja a inne zaburzenia psychiczne
Bardzo często osoby doświadczające zaburzeń lękowych stosują prokrastynację jako swego rodzaju mechanizm obronny. Wykonanie zadania kojarzy się im z lękiem, którego cały czas starają się unikać. Obawiają się oceny, negatywnej odpowiedzi, a często samego procesu twórczego. W ich psychice rodzą się wyłącznie czarne scenariusze, które powodują, iż wolą odkładać zadanie, niż się z nim zmierzyć.
Poważny problem czy zwykłe lenistwo?
Osoby, które odkładają na później ważne zadania, często sięgają po mocno uproszczone teorie o tym, iż ich zachowanie jest wynikiem zaburzeń lub traum. Tutaj trzeba postawić wyraźną granicę. jeżeli czerpiesz przyjemność z nicnierobienia i jesteś świadomy konsekwencji, ale dochodzisz do wniosku, iż przecież sobie poradzisz ze wszystkim na ostatnią chwilę, to znaczy, iż jesteś zwyczajnie leniwy. W sytuacji, gdy paraliżuje cię lęk, i mimo tego, iż wykonujesz pozornie przyjemne czynności, to cały czas towarzyszy im stres - prokrastynujesz. Ale to też jeszcze nie oznacza, iż masz poważny problem psychiczny.
Jak walczyć z prokrastynacją? Garść porad
Prokrastynacja dopada każdego - ważne, by wiedzieć, jak sobie z nią radzić. Psychologowie podają kilka prostych sposobów, które naprawdę działają.
Zacznij od małego kroku, np. "tylko 5 minut".Podziel zadanie na mikroetapy - mniejsze = mniej przytłaczające.Ustal konkretną godzinę startu, nie "później".Usuń rozpraszacze - telefon w tryb samolotowy, zamknięte karty.Zastosuj metodę Pomodoro - 25 minut pracy, 5 minut przerwy.Zrób krótką listę "must-do" - maksymalnie trzy rzeczy dziennie.Nagradzaj się za wykonanie - choćby drobną przyjemnością.Nie czekaj na motywację - działaj mimo braku chęci.Zastanów się, czego się boisz (porażki? oceny? perfekcjonizmu?).Powiedz komuś o swoim planie - odpowiedzialność działa mobilizująco.
Czy prokrastynacja zawsze wiąże się z zaburzeniami psychicznymi?
Nie, prokrastynacja nie zawsze wiąże się z zaburzeniami psychicznymi, bo niemal każdy z nas doświadcza jej co jakiś czas, np., gdy masz nadmiar obowiązków i jesteś przemęczony. Dlatego prokrastynacja często idzie w parze z wypaleniem zawodowym. Problem staje się poważny, gdy towarzyszą temu inne objawy, np. depresyjne. jeżeli prokrastynujesz sporadycznie i nie wpływa to na twoją pozycję zawodową czy życie prywatne, nie musisz się obawiać o swoje zdrowie psychiczne. Warto jednak pomyśleć o lepszej organizacji czasu czy ustaleniu jasnych celów. Nie każdy, kto prokrastynuje, ma utajoną depresję czy ADHD, jak próbują przekonywać domorośli terapeuci z social mediów. Diagnozowanie chorób i zaburzeń wymaga starannie przeprowadzonych badań i konsultacji u specjalisty.
CZYTAJ TAKŻE:
Jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń. Tak wygląda badanie ADHD u dorosłych
Wzmocnią odporność i wpłyną na nastrój. To najlepsze produkty, które poprawią samopoczucie
Co dzieje się w naszym ciele i mózgu, gdy jesteśmy mili? Dlaczego warto być życzliwym
