Współczesny tryb życia często wiąże się z wielogodzinną pracą w jednej pozycji – siedzącej lub stojącej. Choć może się to wydawać niegroźne, długotrwałe unieruchomienie stanowi istotny czynnik ryzyka rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej, której najbardziej znanym objawem są żylaki kończyn dolnych. Zrozumienie mechanizmów prowadzących do tego schorzenia oraz wdrożenie odpowiedniej profilaktyki niewydolności żylnej jest najważniejsze dla zachowania zdrowia nóg. Równie ważna jest świadomość, kiedy objawy powinny skłonić nas do wizyty u specjalisty. Problem żylaki a praca siedząca czy stojąca dotyczy coraz większej części społeczeństwa.
Dlaczego praca siedząca i stojąca zwiększa ryzyko żylaków?
Aby zrozumieć, dlaczego długotrwałe siedzenie lub stanie szkodzi naszym żyłom, warto przyjrzeć się fizjologii krążenia krwi w nogach. Krew, wracając z kończyn dolnych do serca, musi pokonać siłę grawitacji. Kluczową rolę odgrywają tu zastawki żylne oraz tzw. pompa mięśniowa łydki. Podczas chodzenia mięśnie łydek kurczą się i rozkurczają, uciskając żyły głębokie i wspomagając przepływ krwi ku górze.
Mechanizm powstawania problemów żylnych
Podczas długotrwałego siedzenia lub stania pompa mięśniowa nie pracuje efektywnie. Krew zaczyna zalegać w żyłach kończyn dolnych, co prowadzi do wzrostu ciśnienia żylnego. W pozycji siedzącej ciśnienie to może wzrosnąć choćby do 56 mmHg, podczas gdy w pozycji leżącej wynosi 12-18 mmHg. Zastój krwi powoduje rozciąganie ścian żył, co z czasem może prowadzić do uszkodzenia zastawek żylnych. Niewydolne zastawki nie zapobiegają cofaniu się krwi (refluksowi żylnemu), co dodatkowo zwiększa ciśnienie i nasila problem, prowadząc do powstawania pajączków, a w końcu żylaków.
Statystyki i grupy ryzyka
Problem niewydolności żylnej związanej z charakterem pracy jest powszechny. Szacuje się, iż choćby u 20% młodych, zdrowych osób wydajność pompy mięśniowej łydki spada pod koniec dnia pracy w pozycji siedzącej lub stojącej. w tej chwili około 70% osób aktywnych zawodowo pracuje głównie w pozycji siedzącej (np. pracownicy biurowi, kierowcy, programiści), a blisko 30% w pozycji stojącej (np. fryzjerzy, sprzedawcy, chirurdzy, pracownicy linii produkcyjnych). Długotrwałe przebywanie w jednej pozycji jest więc znaczącym czynnikiem ryzyka, obok predyspozycji genetycznych, płci żeńskiej, ciąży, nadwagi czy otyłości.
Skuteczna profilaktyka niewydolności żylnej w miejscu pracy
Mając świadomość zagrożeń, można podjąć konkretne kroki minimalizujące ryzyko rozwoju problemów żylnych w związku z wykonywaną pracą. najważniejsze jest wprowadzenie regularnego ruchu oraz zadbanie o ergonomię stanowiska pracy.
Aktywność i ruch – klucz do zdrowych żył
Nawet niewielka aktywność fizyczna w ciągu dnia pracy może znacząco poprawić krążenie w nogach. Podstawą jest unikanie długotrwałego bezruchu. Zaleca się:
- Regularne przerwy na krótki spacer (nawet minutowy).
- Wykonywanie prostych ćwiczeń przy biurku lub w miejscu pracy, np.:
- Wspięcia na palce i opadanie na pięty.
- Naprzemienne zginanie i prostowanie stóp w stawach skokowych.
- Krótkie serie krążeń stopami.
- Marsz w miejscu.
- Częstą zmianę pozycji ciała.
- Unikanie zakładania nogi na nogę podczas siedzenia, co dodatkowo utrudnia odpływ krwi.
Te proste czynności aktywują pompę mięśniową łydki, wspomagając przepływ krwi żylnej w kierunku serca.
Ergonomia stanowiska pracy i odpowiedni ubiór
Dostosowanie miejsca pracy i wybór odpowiedniego stroju również odgrywają istotną rolę w profilaktyce niewydolności żylnej. Warto zwrócić uwagę na:
- Wysokość krzesła: Powinna umożliwiać oparcie stóp płasko na podłodze z kolanami zgiętymi pod kątem prostym. W razie potrzeby pomocny może być podnóżek.
- Pozycję siedzącą: Stopy powinny spoczywać płasko na podłożu, obok siebie. Należy unikać „podwijania” nóg pod krzesło.
- Ubiór: Należy unikać noszenia zbyt obcisłych ubrań, zwłaszcza spodni uciskających uda i pachwiny, które mogą utrudniać odpływ krwi.
- Obuwie: Zalecane jest wygodne obuwie na płaskiej podeszwie lub z niewielkim obcasem (2-5 cm). Wysokie obcasy ograniczają pracę pompy mięśniowej i powinny być noszone okazjonalnie.
Ogólne zasady zapobiegania żylakom poza pracą
Profilaktyka niewydolności żylnej nie kończy się wraz z wyjściem z pracy. Kompleksowe podejście obejmuje również zdrowy styl życia i odpowiednie nawyki na co dzień.
Znaczenie stylu życia i diety
Aktywność fizyczna jest fundamentem zdrowych żył. Regularny ruch, taki jak intensywny marsz, pływanie, jazda na rowerze czy taniec, znacząco poprawia krążenie. Równie ważna jest:
- Redukcja nadmiernej masy ciała: Otyłość zwiększa obciążenie układu żylnego.
- Zdrowa dieta: Bogata w błonnik zapobiega zaparciom, które mogą zwiększać ciśnienie w jamie brzusznej i utrudniać odpływ krwi z nóg. Ważne jest też odpowiednie nawodnienie.
- Rzucenie palenia: Palenie tytoniu negatywnie wpływa na stan naczyń krwionośnych.
- Unikanie wysokich temperatur: Długie gorące kąpiele czy nadmierna ekspozycja na słońce prowadzą do rozszerzenia żył i mogą nasilać dolegliwości.
- Odpoczynek z uniesionymi nogami: Pozycja leżąca z nogami uniesionymi nieco powyżej poziomu serca ułatwia odpływ krwi żylnej.
Kompresjoterapia jako wsparcie profilaktyczne
Kompresjoterapia, czyli stosowanie wyrobów uciskowych (podkolanówek, pończoch, rajstop), jest skuteczną metodą wspomagającą krążenie żylne. Poprzez stopniowany ucisk, największy w okolicy kostki i malejący ku górze, wspomaga odpływ krwi i zmniejsza obrzęki. Profilaktyczne stosowanie kompresjoterapii jest zalecane osobom:
- Z genetycznymi predyspozycjami do żylaków.
- Wykonującym pracę stojącą lub siedzącą.
- Kobietom w ciąży.
- Osobom z nadwagą i otyłością.
- Podczas długich podróży.
Dobór odpowiedniego stopnia ucisku i rodzaju wyrobu powinien być skonsultowany z lekarzem lub specjalistą.
Kiedy niezbędna jest konsultacja flebologiczna?
Mimo stosowania profilaktyki, u niektórych osób mogą pojawić się objawy wskazujące na rozwój niewydolności żylnej. Wczesna diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia są najważniejsze dla uniknięcia powikłań.
Niepokojące objawy, których nie wolno ignorować
Sygnały alarmowe, które powinny skłonić do wizyty u specjalisty – flebologa – to przede wszystkim:
- Uczucie ciężkości nóg, nasilające się pod koniec dnia lub po długim staniu/siedzeniu.
- Obrzęki wokół kostek lub na łydkach.
- Ból, pieczenie, swędzenie nóg.
- Pojawienie się tzw. pajączków naczyniowych (teleangiektazji).
- Widoczne, poszerzone i kręte żyły (żylaki).
- Nocne kurcze łydek.
- Zmiany skórne na nogach (przebarwienia, wyprysk, stwardnienie skóry, owrzodzenia żylne – w zaawansowanych stadiach).
Ignorowanie tych objawów może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zakrzepica żylna czy trudno gojące się owrzodzenia.
Co obejmuje wizyta u specjalisty flebologa?
Konsultacja flebologiczna to wizyta u lekarza specjalizującego się w diagnostyce i leczeniu chorób żył. Podczas wizyty lekarz:
- Przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący objawów, historii chorób, stylu życia i predyspozycji rodzinnych.
- Wykonuje badanie fizykalne, oceniając stan nóg, obecność żylaków, obrzęków i zmian skórnych.
- Przeprowadza badanie USG Doppler żył kończyn dolnych. Jest to najważniejszy element diagnostyki, pozwalający ocenić budowę żył, stan zastawek oraz przepływ krwi, wykrywając ewentualny refluks (cofanie się krwi).
Na podstawie zebranych informacji flebolog stawia diagnozę, ocenia stopień zaawansowania choroby i proponuje indywidualnie dobrany plan leczenia – od metod zachowawczych (zmiana stylu życia, kompresjoterapia, leki flebotropowe) po małoinwazyjne zabiegi (np. skleroterapia, laseroterapia, klejenie żył, Flebogrif) czy leczenie operacyjne.
Długotrwała praca w pozycji siedzącej lub stojącej jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju żylaków i przewlekłej niewydolności żylnej. Kluczem do zdrowych nóg jest świadoma profilaktyka niewydolności żylnej, obejmująca regularny ruch w pracy i poza nią, dbałość o ergonomię stanowiska, zdrowy styl życia oraz ewentualne stosowanie kompresjoterapii. Nie należy lekceważyć pierwszych objawów, takich jak ciężkość nóg, obrzęki czy pojawienie się pajączków. W przypadku ich wystąpienia, niezbędna jest konsultacja flebologiczna w celu postawienia trafnej diagnozy, opartej m.in. na badaniu USG Doppler, oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Artykuł sponsorowany
