Osteoporoza - co to za choroba?
Osteoporoza to najczęstsza przewlekła choroba metaboliczna układu kostnego, obok chorób układu krążenia czy nowotworów zaliczana do grupy chorób cywilizacyjnych. W jej przebiegu dochodzi do zmniejszenia gęstości kości i zmian w ich strukturze, które prowadzą do tego, iż stają się kruche i łatwo ulegają złamaniom (kości zdrowego człowieka są bardzo wytrzymałe mechanicznie i łamią się dopiero pod wpływem dużych sił, z kolei u osób dotkniętych chorobą do złamania może doprowadzić choćby niewielki uraz, a czasem tylko gwałtowne skręcenie tułowia). Z tego powodu osteoporoza jest nazywana "chorobą milionów złamań". Wskazuje się, iż w Europie co najmniej kilka milionów złamań kości rocznie ma związek z osteoporozą. Reklama
Z innego powodu chorobę określa się mianem "cichego złodzieja kości", a choćby "cichą epidemią" czy "cichym zabójcą". Określenie "cicha" przylgnęło do osteoporozy, ponieważ we wczesnym stadium nie daje objawów, które można byłoby zauważyć bez specjalistycznych badań.
Szacuje się, iż w tej chwili na świecie na osteoporozę choruje ponad 200 mln ludzi. W Polsce jest ponad 2 mln chorych, a tylko niewielki procent z nich jest objętych leczeniem. Choroba dotyczy częściej kobiet, szczególnie w okresie pomenopauzalnym, ale też mężczyzn, zwłaszcza tych po 70. roku życia.
W Polsce każdego roku dochodzi do ok. 120 tys. złamań, których przyczyną jest właśnie osteoporoza. Najczęściej złamania dotyczą kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej, ale mogą one wystąpić również w innych lokalizacjach.
Osteoporoza pierwotna i wtórna
Podstawowy podział klasyfikacyjny osteoporozy obejmuje postać pierwotną i wtórną. Osteoporoza pierwotna występuje najczęściej, jest konsekwencją starzenia się układu szkieletowego. Rozwija się u kobiet po menopauzie oraz u mężczyzn w starszym wieku. Osteoporoza wtórna natomiast może być wynikiem działania różnych czynników, w tym stosowanych leków, stanów chorobowych i chorób genetycznych związanych z utratą masy kostnej (może wystąpić w przebiegu takich schorzeń jak cukrzyca czy nadczynność tarczycy, a także np. w następstwie leczenia glikokortykosteroidami) - jest rzadszą postacią i może dotyczyć osób w każdym wieku.
Czynniki ryzyka osteoporozy
Czynniki ryzyka osteoporozy można podzielić na niemodyfikowalne, czyli takie, które są niezależne od nas, jak i modyfikowalne, czyli takie, na które mamy wpływ.
Do głównych niemodyfikowalnych czynników ryzyka zachorowania na osteoporozę zalicza się przede wszystkim: zaawansowany wiek (osteoporoza najczęściej dotyka kobiety po 65. roku życia i mężczyzn po 70. roku życia; u kobiet przed menopauzą występuje rzadko), płeć żeńska (osteoporoza jest przede wszystkim chorobą kobiet, kobiety chorują cztery-pięć razy częściej niż mężczyźni, co jest związane z menopauzą - w ciągu pierwszych kilku lat po menopauzie kobiety mogą tracić choćby 2-5 proc. masy kostnej rocznie, w efekcie kości stają się cieńsze i bardziej kruche - a także z faktem, iż szczytowa masa kostna kobiet jest mniejsza o 25‑30 proc. w stosunku do mężczyzn), poza tym rasa biała i żółta oraz czynniki genetyczne i uwarunkowania rodzinne.
Wśród czynników ryzyka, na które, jak się wskazuje, mamy mniejszy bądź większy wpływ, znajdziemy: dietę z małą zawartością wapnia, białka, fosforu oraz witaminy D, niską aktywność fizyczną, siedzący tryb życia, nadmierną konsumpcję alkoholu i kofeiny czy palenie papierosów. Należy pamiętać, iż do pojawienia się osteoporozy mogą przyczynić się również choroby przewlekłe oraz długotrwałe przyjmowanie niektórych leków.
Trzy etapy osteoporozy
Osteoporoza to niestety jedna z tych chorób, które długo nie dają objawów. W jej przypadku, mimo postępującej destrukcji masy kostnej, nie docierają do nas praktycznie żadne niepokojące sygnały.
Wyróżnia się zwykle trzy etapy osteoporozy:
etap 1: wczesne stadium osteoporozy - gęstość mineralna kości spada, nie ma widocznych objawów; etap 2: osteoporoza bez złamań - masa kostna staje się coraz bardziej krucha; etap 3: poważna osteoporoza - na tym etapie zwykle pojawiają się złamania.
Objawy osteoporozy. Jakie sygnały mogą świadczyć o osteoporozie?
Jednym z pierwszych symptomów, który może wskazywać na osteoporozę, jest zmniejszenie wzrostu. Lekarze podkreślają, iż obserwowanie własnego ciała pod tym kątem jest bardzo istotne, gdyż każdy ubytek wzrostu może świadczyć o powolnych, kompresyjnych złamaniach trzonów kręgowych. Różnica już kilku centymetrów to sygnał do tego, by zrobić badania w kierunku osteoporozy.
Także zmiana postawy ciała może świadczyć o osteoporozie (ulega ona zmianie w wyniku złamań lub osłabienia kręgów, co prowadzi do pochylenia ciała do przodu). Osteoporoza jest często przyczyną pojawiania się tzw. wdowiego garbu.
Występowanie złamań jest jednym z najczęstszych objawów kruchości kości spowodowanych osteoporozą. Często dopiero właśnie one są dla chorego sygnałem tego, iż mogą cierpieć na osteoporozę. Złamania w osteoporozie to złamania osteoporotyczne lub inaczej - niskoenergetyczne, powstałe w wyniku zadziałania niewielkiej siły, lekkiego urazu, który nie wywołałby tak poważnych konsekwencji u osoby zdrowej. Typowe złamania kości w osteoporozie to złamania szyjki kości udowej, złamania trzonów kręgów (głównie odcinka piersiowego i lędźwiowego), złamania części dystalnej kości promieniowej. Mogą powodować: przewlekły ból kręgosłupa, głowy i karku, ból w czasie kaszlu, ból brzucha, zaparcia, niewydolność oddechową, a także wspomniane już obniżenie wzrostu czy wdowi garb. Dolegliwości bólowe mogą mieć różne nasilenie. Ostry, nagły i silny ból jest zwykle wynikiem złamania.
Jak zwracają uwagę lekarze, o ile w przebiegu osteoporozy dojdzie do jednego złamania, to ryzyko kolejnych jest bardzo duże. Co więcej, o czym się zapomina, złamanie osteoporotyczne może przyczynić się do śmierci pacjenta. Więc osteoporoza to nie tylko złamania, ból i chwilowa niesprawność, ale też duże ryzyko zgonu.
Jak wykrywa się osteoporozę?
Wczesne wykrywanie osteoporozy wciąż pozostaje problemem. Wielu pacjentów ze złamaniami nie trafia do poradni reumatologicznych lub poradni leczenia osteoporozy, choć, jak podkreślają eksperci, każde złamanie, zwłaszcza u osób z grup ryzyka osteoporozy, powinno skutkować odpowiednimi badaniami. Jakimi? Jakie badania wykrywają osteoporozę?
Głównym badaniem diagnostycznym w przypadku osteoporozy jest densytometria, służąca do oceny gęstości mineralnej kości. U większości pacjentów badanie densytometryczne wykonuje się w obrębie kości udowej i kręgosłupa. Pomaga ocenić ryzyko złamań kości, a w niektórych przypadkach rozstrzyga, czy należy rozpocząć leczenie osteoporozy. Jest także wykorzystywane do monitorowania skuteczności leczenia.
W ramach diagnostyki osteoporozy wykonuje się również m.in. oznaczenie poziomu wapnia i witaminy D w surowicy krwi, a także inne badania laboratoryjne, czasem USG. Tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny są z kolei pomocne np. przed wykonaniem zabiegu.
Źródła:
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nie-zlam-sie.
Osteoporoza jako problem społeczny - patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, Problemy Higieny i Epidemiologii 2015, 96(1): 106-114.
https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/aktualnosci/326503,wczesne-rozpoznanie-osteoporozy-pozostaje-problemem.
https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/aktualnosci/341660,osteoporoza-to-problem-ponad-2-mln-polakow.
CZYTAJ TAKŻE:
Bóle kości i stawów mogą mieć nietypowe podłoże. Winna tarczyca albo leki
Tak nieświadomie szkodzisz kręgosłupowi. Fizjoterapeutka: Uwaga na poranny ból pleców
To mit, iż to problem wyłącznie seniorów. Tak leczy się choroby reumatyczne
