Kwas masłowy jest naturalnie wytwarzany w naszych jelitach przez bakterie, zwłaszcza te obecne w jelicie grubym. Jednak zaburzenia mikrobioty mogą prowadzić do jego niedoboru. A to właśnie on stanowi najważniejsze źródło energii dla komórek układu pokarmowego, wspierając regenerację i gojenie nabłonka jelitowego.
Ta wiedza zainspirowała naukowców do opracowania sposobów uzupełniania kwasu masłowego – zarówno doustnie, jak i przezodbytniczo – w postaci maślanu sodu. Obiecujące wyniki badań zrewolucjonizowały rynek farmaceutyczny. Pojawiło się wiele preparatów zawierających maślan sodu, które różnią się formą, składem i skutecznością. Jakie mają dawki? Które z nich najlepiej się wchłaniają? Na co zwrócić uwagę przy wyborze?
W naszym przeglądzie analizujemy dostępne produkty i porównujemy ich adekwatności, aby pomóc Ci znaleźć preparat najlepiej odpowiadający na Twoje potrzeby.
Maślan sodu jako żywność specjalnego przeznaczenia medycznego
Nie sposób wymienić wszystkich produkowanych preparatów. Stąd nasz wybór padł na najczęściej spotykane produkty zarejestrowane jako żywność specjalnego przeznaczenia medycznego.
Jest to podyktowane faktem, iż żywność specjalnego przeznaczenia medycznego musi spełniać bardziej rygorystyczne normy niż suplementy. Po zgłoszeniu produktu do Głównego Inspektora Sanitarnego tego typu środki odżywcze podlegają kontroli – podobnie jak leki. Są one bowiem z założenia przeznaczone dla osób chorych lub cierpiących na zaburzenia jelitowe. Muszą mieć więc udokumentowany skład i sposób produkcji. Co więcej – badania naukowe powinny potwierdzać korzyści, jakie takie farmaceutyki mogą przynieść w konkretnym schorzeniu. Efekty ich działania muszą być lepsze niż sama modyfikacja diety.
Charakterystyka wybranych do porównania preparatów handlowych
Przyjrzyjmy się więc, jaką dawkę, formę i skład mają proponowane do porównania preparaty.
Butiner 500 (NERR Pharma)
Każda z 30 tabletek dojelitowych tego preparatu zawiera 500 mg maślanu sodu.
Dodatkowe składniki tabletki: substancja wiążąca: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: fosforan wapnia, otoczka (substancja glazurująca: anionowy kopolimer metakrylanu, substancje przeciwzbrylające: polisorbat 80, mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych, substancja wiążąca: cytrynian trietylowy), substancje przeciwzbrylające: sole magnezowe kwasów tłuszczowych, dwutlenek krzemu.
Debutir i Debutir Forte (Polpharma)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera odpowiednio 150 mg (Debutir) i 300 mg (Debutir Forte) maślanu sodu w mieszaninie acylogliceroli powlekanych membraną alginianu sodu.
Składniki: całkowicie uwodorniony olej palmowy, otoczka kapsułki: hydroksypropylometyloceluloza, barwnik kapsułki: węglan wapnia; substancja zagęszczająca: alginian sodu; emulgator mono- i diglicerydy kwasów tłuszczowych.
Intesta (Bioton)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 150 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: mieszanina całkowicie uwodornionych trójglicerydów kwasów tłuszczowych z oleju palmowego, substancja glazurująca: hydroksypropylometyloceluloza.
Intesta Max (Bioton)
Każda z 30 saszetek preparatu Intesta Max zawiera 750 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: mieszanina całkowicie uwodornionych trójglicerydów kwasów tłuszczowych z oleju palmowego, aromat naturalny żurawinowy, substancja słodząca – glikozydy stewiolowe ze stewii. Preparat nie zawiera glutenu, laktozy, FOS, GOS.
Ibestinum Forte (Ekamedica)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 500 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: otoczka kapsułki: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: celuloza, substancja glazurująca: etyloceluloza.
Ibesterap (Oleofarm)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 300 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: hydroksypropylometyloceluloza (składnik otoczki), substancja wypełniająca: celuloza, substancja glazurująca: etyloceluloza.
Buti.Nova (Pharma Nova)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 350 mg maślanu sodu.
Substancje dodatkowe: substancja wiążąca i otoczka kapsułki: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: celuloza, substancja glazurująca: etyloceluloza. Preparat nie zawiera glutenu ani laktozy.
Maślan sodu (Biotic Biome)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 480 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: substancja zagęszczająca: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: celuloza, substancja glazurująca: etyloceluloza.
Rebutestin Forte (Recordati)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 340 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: otoczka kapsułki: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: celuloza, maltodekstryna, skrobia kukurydziana, substancja glazurująca: etyloceluloza.
Gastro Maślan IBS (Ziołolek)
Każda z 60 kapsułek tego preparatu zawiera 300 mg maślanu sodu.
Składniki dodatkowe: kapsułka: substancja zagęszczająca: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: celuloza mikrokrystaliczna, substancja glazurująca: etyloceluloza.
Porównanie dawek maślanu sodu w jednostkowej porcji preparatu
Nie jest łatwo dzięki badań klinicznych określić dokładnie zapotrzebowania komórek jelitowych na kwas masłowy. Jednak zakłada się, iż waha się ono między 1g a 10 g na dobę.
Najczęściej zalecane dawkowanie doustne maślanu sodu to 150–300 mg na dobę. Jednak jest to dosyć niewielka ilość.
Badania naukowe nie dały jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o to, ile maślanu potrzeba pacjentowi w danej chorobie. Ponieważ maślan jest bezpieczny i przynosi chorym tkankom wiele korzyści, w niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o zwiększeniu jego dawki. Dlatego wybór preparatu powinien być dostosowany do indywidualnych zaleceń lekarskich.
Najwyższą dawką pośród opisywanych przez nas preparatów charakteryzuje się Intesta Max w saszetkach (750 mg). Dawkę 500 mg znajdziemy w preparatach Butiner 500 oraz Ibestinum Forte. Trzecie miejsce pod względem wysokości dawki zajmuje Maślan Sodu Biotic Biome (480 mg).
Zawartość substancji dodatkowych w preparacie
W obecnych czasach pacjenci zwracają uwagę na skład dodatkowy preparatów.
Najmniej dodatków znajdziemy w preparacie Intesta. Prostotą składu odznaczają się także Ibestinum Forte, Ibesterap, Buti.Nova, Maślan Sodu Biotic Biome, Gastro Maślan IBS. Ciekawym przykładem jest również preparat w saszetkach Intesta Max. Ta forma granulatu może wywoływać niezbyt przyjemne doznania zapachowe związane z samym maślanem. Samo mikrootoczkowanie ma zmniejszać ten problem. Za dobrą praktykę uznajemy fakt, iż producent ograniczył do minimum dodatki służące do maskowania mało atrakcyjnego smaku i zapachu.
Wydajność opakowania
To, na jak długo pacjentowi wystarczy jedno opakowanie preparatu z maślanem sodu, zależy oczywiście od indywidualnego dawkowania. Jednakże można wyróżnić kilka preparatów, które cechuje wysoka dawka i duża ilość deklarowanych porcji. Mowa tu o produktach: Intesta Max (30 porcji po 750 mg) oraz Maślan sodu Biotic Biome (60 porcji po 480 mg). Trochę niżej w rankingu znajdzie się Butiner 500 (30 porcji po 500 mg).
Uwalnianie maślanu w układzie pokarmowym
Naturalnymi „producentami” kwasu masłowego są bakterie jelitowe. Maślan wytwarzany przez te bakterie jest gwałtownie wchłaniany przez kolonocyty, czyli komórki jelita grubego, gdzie znajduje się największa liczba mikroorganizmów przewodu pokarmowego.
Jednak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, do których należy maślan, są również źródłem energii dla enterocytów czyli komórek jelita cienkiego. Stąd podanie doustne niechronionego niczym maślanu sprawia, iż gwałtownie wychwytywany jest przez komórki już w dwunastnicy i nie dociera do okrężnicy.
Stąd też pomysł, żeby podawać maślan w specjalnie stworzonych formulacjach (mikrokapsułkowanie lub mikrootoczkowanie) przedłużających jego uwalnianie, tak aby duża jego część miała możliwość dotarcia do odcinka krętniczo-kątniczego (końcówka jelita cienkiego) i jelita grubego. To tam między innymi potrzebujemy działania maślanu w chorobach zapalnych jelit takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku choroby Crohna zmiany zapalne mogą obejmować także wyżej położone odcinki jelita cienkiego. Korzyści z przyjmowania maślanu sodu mogą również odnieść pacjenci ze schorzeniami, które także mogą dotyczyć (IBS) lub dotyczą jelita cienkiego (SIBO).
Jak więc widać, to, gdzie uwalnia się maślan po podaniu doustnym, ma znaczenie dla efektywności jego działania. Zbadanie uwalniania maślanu z preparatów w określonym miejscu ma znaczenie dla wyników badań klinicznych przeprowadzanych na chorych z określonym schorzeniem.
Brak skuteczności interwencji medycznej może w tym wypadku polegać bowiem nie tyle na braku działania samego maślanu, co na fakcie, iż nie został dostarczony w odpowiednie miejsce docelowe.
Wszyscy producenci porównywanych w tym artykule preparatów maślanu deklarują, iż ich produkt charakteryzuje się opóźnionym uwalnianiem, co zwiększa ilość maślanu w jelicie grubym.
Badanie uwalniania maślanu w układzie pokarmowym
Dostępne jest badanie porównujące uwalnianie maślanu z niektórych preparatów z naszej listy w eksperymentalnym modelu układu pokarmowego. Wynika z niego, iż część formulacji nie daje gwarancji przedłużonego uwalniania i dotarcia maślanu do jelita grubego w wystarczającej ilości.
Są jednak dwa chlubne wyjątki. Jednym z nich jest Intesta, której opatentowana formuła wykazuje powolne, zrównoważone uwalnianie na całej długości obu jelit. Drugim preparatem jest Debutir, którego opatentowana formuła wykazuje zdolność do dostarczenia największej ilości maślanu do jelita grubego.
Niestety pozostałe zbadane preparaty, tj. Rebustetin Forte, krystaliczny maślan sodu, Gastrobutin, Butiner, Boldifin (widoczne na wykresie poniżej), notują duże straty maślanu już w żołądku, dwunastnicy i jelicie czczym.
Jest to jednak małe badanie. Nie uwzględnia wielu zmiennych występujących w przypadku prawdziwego układu pokarmowego, takich jak obecność treści pokarmowej, skład enzymów trawiennych, wpływ mikroorganizmów jelitowych, szybkość perystaltyki itd. Jednak pokazuje ono, iż nie każda deklarowana formuła ochronna dla maślanu zdaje egzamin.
Badania kliniczne skuteczności preparatów z maślanem
Jak na razie tylko opatentowana forma MSB® maślanu sodu obecna w preparacie Intesta i Intesta Max była używana do przeprowadzenia badań klinicznych na konkretnych pacjentach.
W badaniach tych wykazano poprawę jakości życia oraz zmniejszenie nasilenia niektórych objawów, gdy stosowano tę właśnie postać maślanu jako uzupełnienie terapii IBS, w przypadku choroby uchyłkowej jelit oraz u pacjentów cierpiących na SIBO. Dla zainteresowanych przykłady tych badań i ich wyników podajemy w bibliografii do artykułu.
Takich dowodów na działanie nie znajdujemy w przypadku innych preparatów.
Maślan sodu – porównanie preparatów. Podsumowanie
Powyższe porównanie preparatów z maślanem daje nam wskazówki, jakie aspekty warto brać pod uwagę, dokonując wyboru preparatu uzupełniającego kurację. Powinien on bowiem uwalniać się w takim miejscu w przewodzie pokarmowym, żeby odżywić te komórki, które tego najbardziej potrzebują.
Bibliografia
- Banasiewicz T., Borycka-Kiciak K., Kiciak A.,Aktualizacja badania profili uwalniania w przewodzie pokarmowym preparatów z maślanem sodu dostępnych na polskim rynku, Farmacja Praktyczna, dostęp: 7.03.2025.
- Banasiewicz T. i in., Jakość życia i objawy kliniczne u chorych z zespołem jelita nadwrażliwego, leczonych uzupełniającą chronionym maślanem sodu, „Gastroenterologia Praktyczna” 2011, 5, s. 45–53.
- Banasiewicz T. i in., Microencapsulated sodium butyrate reduces the frequency of abdominal pain in patients with irritable bowel syndrome, Colorectal Disease 2013.
- Banasiewicz T. i in., Wpływ chronionego maślanu sodu na częstość i nasilenie wybranych objawów klinicznych u chorych z zespołem jelita nadwrażliwego, „Gastroenterologia Praktyczna” 2012, 1(14), s. 48–55.
- Krokowicz Ł. i in., Microencapsulated sodium butyrate administered to patients with diverticulosis decreases incidence of diverticulitis – a prospective randomized study, „International Journal of Colorectal Disease” 29.03.2014 (3), s. 387–393.
- Tarnowski W. i in., Wyniki leczenia zespołu jelita nadwrażliwego z zastosowaniem kwasu masłowego: raport wstępny, „Gastroenterologia Praktyczna” 2011, 1, s. 43–48.
- Lewandowski K. et al.: The effectiveness of microencapsulated sodium butyrate at reducing symptoms in patients with irritable bowel syndrome. Przegląd Gastroenterologiczny 2022;17(1):28-34.
- Panufnik P., Więcek M., Szwarc P., Kaniewska M., Lewandowski K., Franek E., Rydzewska G. “Effect of Butyrate on GI signs, SIBO, and Diabetes Control—Randomized, Placebo-Controlled Study in Patients with Type 2 Diabetes”, Diabetes 2024.
