Gotowana kawa - rytuał znany od wieków
Kawa gotowana nie jest nowym, modnym wynalazkiem - to sposób znany i stosowany przez wieki. Od Turcji po Bałkany, co rano przygotowuje się w ten sposób poranną porcję aromatycznego napoju. W przedwojennej Polsce również gotowało się kawę w rondelku zamiast zalewać ją wrzątkiem.
Gotowanie kawy w tygielku, zwanym w Turcji cezve lub w krajach arabskich ibrik, to sztuka, która wymaga cierpliwości i wyczucia. Tygielek ma charakterystyczny kształt - szerokie dno, wąską szyjkę i długą rączkę, dzięki czemu kawa nagrzewa się równomiernie, a na jej powierzchni tworzy się gęsta, złocistobrązowa pianka. Reklama
Proces zaczyna się od podgrzania wody z cukrem, a gdy niemal osiągnie temperaturę wrzenia, wsypuje się drobno zmieloną kawę oraz, jeżeli chcemy, przyprawy - najczęściej kardamon, cynamon czy goździki. Napar powoli rośnie, a gdy piana sięga krawędzi naczynia, tygielek zdejmuje się z ognia, po czym czynność powtarza choćby dwa lub trzy razy. Taki sposób przygotowania pozwala wydobyć z ziaren pełnię aromatu i olejków eterycznych, nadaje napojowi jedwabistą konsystencję i bogaty, intensywny smak, który trudno porównać z jakąkolwiek inną metodą parzenia.
adekwatności zdrowotne gotowanej kawy
Powolne gotowanie mielonych ziaren kawy znacznie lepiej wydobywa jej aromat niż szybkie parzenie. Kawa ma dłuższy kontakt z wodą, więc taki napar zawiera więcej olejków eterycznych. Uzyskuje się w ten sposób nie tylko intensywniejszy bukiet smakowy - ale również wyższe stężenie antyoksydantów w kawie. Bo właśnie te olejki są nośnikami cennych związków o adekwatnościach zdrowotnych, takich jak antyoksydanty i polifenole. To one neutralizują wolne rodniki w organizmie, przyczyniając się do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym, co ma znaczenie w profilaktyce wielu chorób przewlekłych. Kawa gotowana wykazuje także adekwatności neuroprotekcyjne, wspomagając funkcjonowanie mózgu oraz zmniejszając ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Z drugiej strony gotowana kawa zawiera diterpeny. Choć są to naturalne substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwnowotworowym, to ich częste spożywanie niesie za sobą pewne ryzyko. Badania naukowe wskazują, iż związki te mogą przyczyniać się do podwyższenia poziomu "złego" cholesterolu LDL oraz enzymów wątrobowych, takich jak ALT, co u niektórych osób może negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego i zdrowie wątroby.
Oczywiście profil zdrowotny kawy gotowanej zależy od kilku czynników - głównie jakości ziaren. Jednak osoby, które mają podwyższony poziom cholesterolu lub problemy z wątrobą powinny spożywać taką kawę z umiarem. Delektowanie się jej smakiem na urlopie w Turcji czy Grecji z pewnością nie zaszkodzi.
Jak przygotować gotowaną kawę?
Składniki:
drobno zmielona kawa (najlepiej z palonych ziaren średniego lub ciemnego stopnia) woda (najlepiej filtrowana) opcjonalnie: cukier, kardamon, cynamon, goździki, mleko
Przygotowanie:
Odmierz: na 100 ml wody daj 1-2 czubate łyżeczki kawy. Wlej wodę do tygielka lub małego rondelka i wsyp cukier (jeśli używasz) - cukier powinien rozpuścić się zanim dodasz kawę.Podgrzewaj wodę - zanim zacznie wrzeć, wsyp kawę i ewentualne przyprawy. Gotuj na małym ogniu - kawa powinna powoli podnosić się w górę, tworząc charakterystyczną pianę. Gdy piana dotrze do krawędzi naczynia, zdejmij z ognia. Powtórz 2 - 3 razy (w tradycji tureckiej), co pogłębia smak i aromat. Odstaw na chwilę, aby fusy opadły na dno, i rozlej do małych filiżanek.
Jak kontrolować intensywność smaku i aromatu? Powtarzając proces gotowania, możesz uzyskać bardzo mocny napar bez goryczy.
Wyjątkowe adekwatności zdrowtne czy magia rytuału?
Kiedy weźmiemy gotowaną kawę pod naukową lupę, okazuje się, iż jej adekwatności są zbliżone do tych, które oferuje espresso. Jednak tutaj mamy do czynienia z całym rytuałem parzenia kawy w tygielku. Jest on szczególnie widowiskowy, gdy gotuje się ją na gorącym piasku. Ale choćby w domowych warunkach będzie to relaksujące doświadczenie. Przygotowanie jest proste, ale samo oczekiwanie na efekt ma swój urok. Nie wspominając o aromacie, który wypełnia pomieszczenie i utrzymuje się jeszcze długo po tym, jak kawa się zagotuje.
Czy warto zamienić kawę parzoną na gotowaną? Ze względu na smak - oczywiście. Wyższa zawartość oksydantów też jest kusząca. Co jeszcze zyskujesz? Dłuższą chwilę spokojnego przygotowania kawy o poranku - zamiast pośpiesznego zalewania i wypijania często niedoskonałego naparu.
Źródła:
Boiled coffee and blood pressure. A 14-week controlled trial [do.i.: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1937663];
On the Cholesterol Raising Effect of Coffee Diterpenes Cafestol and 16-O-Methylcafestol: Interaction with Farnesoid X Receptor [do.i.: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11173301]
Unfiltered coffee contains high concentrations of cholesterol-raising diterpenes [do.i.: https://www.reddit.com/r/espresso/comments/1jjo5kh/unfiltered_coffee_contains_high_concentrations_of]
CZYTAJ TEŻ:
Wzmacnia serce, chroni komórki przed stresem. Ten naturalny napój obniża ciśnienie i cholesterol
