Czym jest insulinooporność?
Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny - hormonu odpowiedzialnego m.in. za regulację poziomu glukozy we krwi. W efekcie trzustka zaczyna produkować jej coraz więcej, co z jednej strony nasila apetyt i sprzyja tyciu, a z drugiej prowadzi do błędnego koła, bo zwiększona ilość spożywanego pokarmu, zwiększa zapotrzebowanie na insulinę i nasila oporność tkanek. Choć insulinooporność nie jest chorobą samą w sobie, zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, nadciśnienia, miażdżycy, zaburzeń lipidowych i choć mało osób o tym wie, zagraża także układowi nerwowemu. W jaki sposób? Reklama
Insulinooporność a zdrowie układu nerwowego
Chociaż neurony nie potrzebują insuliny do bezpośredniego transportu glukozy do komórki, jak to ma miejsce w przypadku komórek mięśniowych czy tłuszczowych, insulina odgrywa istotną rolę w regulacji dostępności glukozy w mózgu. Zatem, problemy z gospodarką insulinową, mogą wpływać także na układ nerwowy.
Badania na myszach pokazały, iż jeżeli neurony w mózgu przestają prawidłowo reagować na insulinę, dochodzi do zwiększenia apetytu, tycia i ogólnoustrojowej insulinooporności. Nowe dane sugerują również, iż sygnalizacja insulinowa w mózgu odgrywa kluczową rolę w modulowaniu aktywności autonomicznego układu nerwowego, co przekłada się na całe ciało.
Insulinooporność a depresja
Naukowcy wskazują, iż insulinooporność w obrębie ośrodkowego układu nerwowego może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu dopaminergicznego, które skutkują lękiem i zaburzeniami zachowania. Jak wynika z najnowszych badań, osoby z insulinoopornością mają aż dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju ciężkiej depresji niż ci, u których organizm reaguje na insulinę prawidłowo, choćby jeżeli wcześniej nie odnotowały u siebie żadnych objawów obniżonego nastroju. Zdają się to potwierdzać również statystyki: aż 40 proc. pacjentów z zaburzeniami nastroju okazuje się mieć obniżoną wrażliwość na insulinę.
Insulinooporność a ADHD
Coraz więcej badań bierze pod lupę związek między insulinoopornością a zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Osoby z ADHD są ponad dwukrotnie bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2, a u dzieci i młodzieży z tym zaburzeniem częściej obserwuje się zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Ryzyko może pojawić się już w życiu płodowym - dzieci matek chorujących na cukrzycę w ciąży częściej rozwijają ADHD.
Dlaczego? Uważa się, iż zaburzona sygnalizacja insulinowa w mózgu może wpływać na funkcjonowanie układu dopaminergicznego, co z kolei nasila objawy charakterystyczne dla ADHD, takie jak trudności z koncentracją czy impulsywność. Co ciekawe, choćby osoby bez formalnej diagnozy ADHD, ale zmagające się z cukrzycą typu 2, mogą odczuwać podobne trudności: przekrojowe badanie dorosłych wykazało, iż 46 proc. pacjentów z cukrzycą typu 2 wykazywało objawy podobne do ADHD, mimo iż zespół zdiagnozowano u mniej niż 14 proc.
Insulinooporność a choroba Alzheimera
Kolejną chorobą, którą można połączyć z insulinoopornością, jest choroba Alzheimera (AD). W mózgach osób z AD obserwuje się wyraźne zaburzenia w sygnalizacji insulinowej - zjawisko to wykazuje zaskakujące podobieństwo do mechanizmów insulinooporności obwodowej w cukrzycy i otyłości. Wspólne mianowniki to m.in. przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu, czy hamowanie białka, które odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu sygnału z receptora insulinowego do wnętrza komórki. Zaburzona sygnalizacja insulinowa oznacza zatem nie tylko problemy z metabolizmem, ale także z plastycznością synaptyczną, funkcjami poznawczymi i ochroną neuronów. Nic więc dziwnego, iż leki stosowane w terapii cukrzycy, w tym insulina są w tej chwili testowane jako potencjalne terapie modyfikujące przebieg choroby Alzheimera. Wstępne wyniki są obiecujące i otwierają nowe kierunki w leczeniu tej wyniszczającej choroby.
Insulinooporność a neuropatia obwodowa
Uszkodzenie nerwów zlokalizowanych poza kręgosłupem i mózgiem, czyli tzw. nerwów obwodowych także może być efektem insulinooporności. Istotny jest tu przewlekły stan zapalny, który u osób z insulinoopornością i cukrzycą przybiera patologiczny charakter. Wysoki poziom glukozy we krwi pobudza trzustkę i układ odpornościowy do uwalniania związków prozapalnych. To z kolei prowadzi do nadaktywności komórek odpornościowych, które zaczynają atakować osłonki nerwowe. Uszkodzone nerwy generują kolejne sygnały zapalne, tworząc błędne koło neurodegeneracji. W efekcie pacjenci odczuwają: drętwienie, mrowienie, ból czy osłabienie mięśni, zwłaszcza w kończynach.
Źródła:
Kim B, Feldman EL. Insulin resistance in the nervous system. Trends Endocrinol Metab. 2012 Mar;. doi: 10.1016/j.tem.2011.12.004.
https://med.stanford.edu/news/all-news/2021/09/insulin-resistance-major-depressive-disorder.html
Lee SH, Zabolotny JM, Huang H, Insulin in the nervous system and the mind: Functions in metabolism, memory, and mood. Mol Metab. 2016 Jun doi: 10.1016/j.molmet.2016.06.011.
Akaltun I, Kara T, Cayir A, Ayaydin H. Is there a relation between type 1 diabetes mellitus and ADHD and severity of ADHD in children and adolescents? A case-control study. O J Med. 2020
CZYTAJ TAKŻE:
