Fot. Pixabay.com
Młode osoby właśnie udały się na niezwykle istotny i potrzebny odpoczynek. Jednak okres wakacji – oprócz radości, relaksu i wspaniałych wspomnień – jest również czasem, który dla niektórych może być wyjątkowo trudny i przytłaczający. Często dzieci doświadczające różnych problemów stają się wówczas „niewidoczne” dla systemu, ponieważ nie są codziennie obserwowane, jak ma to miejsce np. podczas pobytu w szkole. Młodzi ludzie, kontaktując się m.in. z Dziecięcym Telefonem Zaufania Rzecznika Praw Dziecka (800 12 12 12), dzielą się swoimi odczuciami – mówią o poczuciu osamotnienia, bezradności i zagubienia, które nierzadko towarzyszą im podczas letniej przerwy.
Dopiero rozpoczęcie nowego roku szkolnego sprawia, iż ich trudności stają się bardziej widoczne, ale też niestety bardziej uciążliwe. W trosce o dobro dzieci i młodzieży zwracamy Państwa uwagę na bardzo istotny aspekt, jakim jest brak powszechnej wiedzy o miejscach oraz formach bezpłatnego, specjalistycznego wsparcia w przypadku pojawienia się trudności emocjonalnych i kryzysów zdrowia psychicznego – to słowa skierowane do wojewodów z całej Polski Moniki Hornej-Cieślak, Rzeczniczki Praw Dziecka.
W tym miejscu należy podkreślić, iż prawo dziecka do ochrony zdrowia, zagwarantowane zarówno w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989 roku, jak i w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, nakłada na państwo obowiązek podejmowania systemowych działań na rzecz zapewnienia dzieciom dostępu do opieki medycznej, profilaktyki oraz edukacji zdrowotnej. Zapewnienie dostępu do informacji o miejscach udzielających pomocy należy uznać za integralny element edukacji zdrowotnej oraz warunek konieczny do pełnej realizacji prawa dziecka do ochrony zdrowia. Powyższe budzi również niepokój wobec faktu, iż w tej chwili bardzo duża grupa dzieci i młodzieży wymaga specjalistycznego wsparcia.
Z badań przeprowadzonych w ramach projektu „Kompleksowe badanie stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa i jego uwarunkowań – EZOP II” w części dotyczącej dzieci i młodzieży w wieku 7–17 lat wynika, iż co ósme dziecko z tej grupy doświadczyło zaburzeń psychicznych. Przekłada się to na ponad pół miliona dotkniętych nimi dzieci i młodzieży. Podobne wnioski płyną z ogólnopolskiego badania dotyczącego jakości życia dzieci i młodzieży, zleconego przez Rzecznika Praw Dziecka. Badanie to wskazuje, iż co siódme dziecko w Polsce odczuwa niezadowolenie ze swojego życia w stopniu zagrażającym zdrowiu psychicznemu, a połowa młodych ludzi nie akceptuje samych siebie. Dane zawarte w raporcie projektu „Życie Warte Jest Rozmowy” pt. „Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży.
Raport za lata 2012–2021” pokazują, iż na każdą 28 – osobową klasę przypada średnio dwóch uczniów po próbie samobójczej. W Polsce próbę odebrania sobie życia w 2021 roku podjęło od 12 700 do 25 400 osób poniżej 18. roku życia.
Te alarmujące dane znajdują odzwierciedlenie także w statystykach dotyczących sektora publicznego świadczeń opieki zdrowotnej. Analiza porównawcza lat 2019 i 2022 wskazuje, iż w wyniku pandemii liczba pacjentów dziecięcych do 13. roku życia wzrosła o 87%, a pacjentów młodzieżowych powyżej 13. roku życia – niemal o 168%, którzy wymagali specjalistycznego wsparcia psychicznego.
Wobec takiego stanu rzeczy niezbędne jest podejmowanie międzysektorowych działań na rzecz zapewnienia dzieciom i młodzieży odpowiedniej pomocy w możliwie najlepszych warunkach, jak też systematyczne rozpowszechnianie informacji o miejscach, gdzie można uzyskać wsparcie. Takimi miejscami są przede wszystkim podmioty lecznicze udzielające świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień w ramach umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia. W wyniku reformy trwającej od 2018 roku, podmioty te funkcjonują w modelu środowiskowej opieki psychologicznej i psychiatrycznej, opartym na trzech poziomach referencyjnych:
1) I poziom referencyjny – Zespół lub Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży
2) II poziom referencyjny – Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży
a) wariant I – Poradnia Zdrowia Psychicznego
b) wariant II – Poradnia Zdrowia Psychicznego + oddział dzienny
3) III poziom referencyjny – Ośrodek Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej
Co istotne, w nowo powstałych ośrodkach I stopnia pomoc można uzyskać bez skierowania oraz bez konieczności udziału psychiatry. Jak podkreślają eksperci, wczesna interwencja realizowana w naturalnym środowisku dziecka pozwala uniknąć niepotrzebnej hospitalizacji oraz zapobiega rozwojowi poważniejszych problemów. Bardzo istotną rolę w systemie wsparcia – zwłaszcza gdy kryzys psychiczny dziecka wiąże się m.in. z trudnościami szkolnymi lub sytuacją socjalno-bytową – odgrywają również poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki interwencji kryzysowej, powiatowe centra pomocy rodzinie oraz lokalne organizacje pozarządowe.
Rzecznika Praw Dziecka Tel. centr. (+48 22) 583 66 00
Chocimska 6 Dziecięcy Telefon Zaufania 800 12 12 12
00-791 Warszawa [email protected]
bip.brpd.gov.pl
