Żywność fortyfikowana - co to takiego?
Fortyfikacja to, jak tłumaczą eksperci, jedna ze strategii optymalizacji sposobu żywienia poprzez uzupełnianie diety w deficytowe składniki odżywcze/pokarmowe w celu poprawy stanu odżywienia oraz zdrowia różnych grup populacyjnych. Inaczej możemy powiedzieć, iż fortyfikacja to wzbogacanie. Żywność fortyfikowana to więc żywność, do której dodano wybrane składniki, np. kwas foliowy, witaminę D czy witaminę C. To tradycyjne produkty spożywcze, nie suplementy. Nie występują w formie tabletek, kapsułek czy kropli - sok będzie sokiem, jogurt jogurtem.Reklama
Główny cel fortyfikacji żywności
Żywność fortyfikowana została wprowadzona w celu niwelowania niedoborów żywieniowych związanych z deficytem mikroelementów i witamin w diecie. Dany produkt może zostać wzbogacony o składniki, które już naturalne w nim występują, jak i składniki zupełnie nowe, których próżno szukać w ich składzie. Wzbogaca się także produkty spożywcze np. dla wyrównania strat mikroelementów powstałych podczas przetwarzana żywności.
Żywność fortyfikowana może być postrzegana przez konsumentów jako żywność funkcjonalna. Przez żywność funkcjonalną rozumie się najczęściej żywność, która poza swoją tradycyjną funkcją, jaką jest efekt odżywczy, wywiera fizjologiczny i/lub psychologiczny wpływ na organizm człowieka.
Kwestie dotyczące wzbogacania żywności regulują przepisy.
Rodzaje fortyfikacji
Fortyfikacja obligatoryjna, inaczej obowiązkowa, nakłada na producentów określonego asortymentu żywności obowiązek dodawania wybranych składników w ilości regulowanej odpowiednimi przepisami. Fortyfikacja nieobligatoryjna to z kolei sytuacja, kiedy producenci, chcąc przede wszystkim uatrakcyjnić swoje produkty, wzbogacają je np. o dodatek witaminy C, witamin z grupy B czy magnezu. Co istotne - dodawany składnik nie może w żaden sposób wpływać na barwę, konsystencję, cechy użytkowe produktu, jakość mikrobiologiczną, a także trwałość produktu. Prawo określa dozwolone witaminy, minerały i inne substancje występujące w żywności naturalnie oraz ich dopuszczalne do stosowania ilości.
Możemy też wyróżnić: fortyfikację interwencyjną (zapobiega i zwalcza niedobory), fortyfikację wyrównawczą (podnosi wartość odżywczą produktu spożywczego w celu niwelacji strat wynikających z procesu produkcyjnego, transportu, przechowywania), a także fortyfikację polepszającą (nadaje produktowi pożądane cechy).
Fortyfikacja może mieć też zakres masowy (rozumie się przez to wzbogacanie produktów ogólnodostępnych i tradycyjnie wykorzystywanych przez całą populację), celowany (będą to produkty przeznaczone dla konkretnych grup odbiorców) oraz marketingowy (wzbogacanie produktu, by zwiększyć jego atrakcyjność poprzez poprawę jakości).
Żywność fortyfikowana - najczęściej stosowane substancje
Żywność fortyfikowana (wzbogacana) to środki spożywcze, do których dodawane są witaminy, składniki mineralne lub inne substancje. Jakie? Na liście najczęściej stosowanych substancji znajdują się m.in. witaminy takie jak witamina A, witamina C, witamina D, witamina E, witaminy z grupy B, beta-karoten, a także składniki mineralne takie jak wapń, magnez, żelazo, selen, jod, cynk, mangan czy potas. Produkty spożywcze można wzbogacać również innymi substancjami wykazującymi efekt odżywczy lub inny fizjologiczny. Chodzi m.in. o aminokwasy, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik pokarmowy, bakterie fermentacji mlekowej, w tym szczepy probiotyczne, a także składniki roślinne. W przypadku żywności wzbogacanej dokładnie określono m.in., jak dużo witamin i minerałów producent może użyć.
Żywność fortyfikowana - najbardziej znany przykład
Choć termin "żywność fortyfikowana" brzmi dość obco, to jednak każdy z nas sięga na co dzień po jeden produkt, który zalicza się do tej kategorii. Chodzi o sól wykorzystywaną w gospodarstwach domowych. W jej przypadku cel był następujący: chodziło o zniwelowanie/zapobieganie rozległym niedoborom jodu u populacji. Polska należy do krajów, które wprowadziły obligatoryjny model jodowania soli kuchennej. Jak zwracają uwagę eksperci Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, "w ciągu kilku lat od wprowadzenia powszechnego systemu jodowania soli kuchennej Polska trafiła do grupy krajów, w której podaż jodu jest wystarczająca". Niemniej ważne jest regularne monitorowanie stopnia zaopatrzenia populacji w jod.
Jakie produkty są wzbogacane o dodatkowe składniki?
Fortyfikacja dotyczy najczęściej m.in.:
soków, nektarów, napojów owocowych i warzywnych (np. wzbogacanie o witaminę C), mleka i jego przetworów, napojów roślinnych (np. fortyfikacja mleka sojowego wapniem), płatków śniadaniowych, tłuszczów do smarowania, przetwory zbożowe.
Czy sięgać po produkty fortyfikowane?
Wzbogacanie żywności jest stosowane w różnych celach, ale bez wątpienia najważniejsze z nich to: poprawa jakości zdrowotnej żywności przez uzupełnienie diety w składniki odżywcze, zniwelowanie/zapobieganie rozległym niedoborom tych składników u populacji oraz wyrównanie strat spowodowanych przetworzeniem żywności. Odnosi w głównej mierze pozytywne skutki (w przypadku konsumpcji w zalecanej ilości ryzyko wystąpienia efektów toksycznych jest znikome, ma mniejsze niż suplementacja ryzyko toksyczności). W wielu krajach programy fortyfikacji żywności odniosły sukces i przyczyniły się do poprawy ogólnego stanu zdrowia populacji.
Żywność wzbogacana może dziś przynosić dobre wyniki w redukcji niedoborów, kiedy to styl życia, brak czasu i stres spowodowały, iż gorzej się odżywiamy, przez co równowaga między minerałami i witaminami w organizmie może by zachwiana. Istnieją też grupy bardziej narażone na niedobory i w ich przypadku fortyfikacja może być szczególnie ważna.
Warto jednak pamiętać, iż w przypadku niedoborowej diety niskiej jakości choćby włączenie produktów fortyfikowanych może nie być wystarczające do wyrównania braków składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania.
Źródła:
"Wzbogacanie żywności - potrzeba czy konieczność?". Materiały konferencyjne z XXVIII Konferencji Dyskusyjnej "Fakty i fikcje w żywieniu człowieka", Warszawa, 23 października 2020.
https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/sol-czy-jej-odstawienie-powoduje-niedobor-jodu/.
https://www.gov.pl/web/wsse-bialystok/zywnosc-wzbogacana.
CZYTAJ TAKŻE:
Doskonały napój dla jelit, który wspiera odchudzanie. Tak kombucha pomoże w utracie wagi
Korzyści dla jelit, niski cholesterol i mniej kilogramów. Jedz więcej
Włącz do diety jako zamiennik mięsa. Poprawiają metabolizm, wspierają mózg
