Dlaczego miejsce, w którym pracujemy, potrafi wzmacniać nasze zasoby albo konsekwentnie je drenować?
Dlaczego to, co dla jednej osoby jest ledwie tłem, dla drugiej staje się głównym źródłem stresu?
Praca to nie tylko zestaw zadań. To również bodźce, ludzie, przestrzeń, tempo, komunikacja i zmienność. Dla osób autystycznych każdy z tych elementów może w praktyce okazać się równie istotny jak zakres obowiązków, a nierzadko choćby ważniejszy.
Najczęstsze źródła trudności w środowisku pracy
1. Przeciążenie sensoryczne
To jeden z najczęstszych powodów wyczerpania, utraty koncentracji czy przeładowania układu nerwowego. Wystarczy kilka charakterystycznych elementów:
- open space,
- intensywne, migoczące światło fluorescencyjne,
- hałas i ciągłe rozmowy w tle,
- szybkie tempo i nagłe bodźce.
W neurotypowym środowisku to zwykła codzienność. Dla wielu osób autystycznych to bodźcowy maraton, który potrafi wyczerpać w ciągu kilku godzin.
2. Przeciążenie społeczne
Zespoły, spotkania, small talk, oczekiwanie stałej dostępności, kalendarz naszpikowany naradami – to czynniki, które bywają równie męczące, jak praca fizyczna.
3. Niejasność komunikacji
Niedopowiedzenia, ironia, polecenia zmieniające się „po drodze”, praca „na wyczucie”, to obszary, które szczególnie mocno zwiększają poziom stresu u osób w spektrum.
4. Nadmiar wymagań wykonawczych
Wielozadaniowość, szybkie przełączanie się, presja czasu, nagłe zmiany priorytetów – to jedne z najskuteczniejszych generatorów przeciążenia.
Od czego zacząć szukanie dobrej dla siebie pracy?
Warto podkreślić: przeciwieństwem dobrej pracy nie jest praca trudna. Przeciwieństwem jest praca niedopasowana do Twojego sposobu funkcjonowania.
Dlatego pierwszy krok to pogłębiona autorefleksja.
Zadaj sobie najważniejsze pytania:
- Czy pracuję lepiej w ciszy, czy z kontrolowanym dźwiękiem?
- Czy wolę kontakt mailowy niż telefoniczny?
- Czy przewidywalność rytmu pomaga mi utrzymać energię?
- W jakich porach dnia jestem najbardziej efektywna?
- Czy komfort daje mi jedno zadanie naraz, czy równoległe projekty?
To fundament, który pozwoli Ci zrozumieć, co Twój układ nerwowy uznaje za wspierające, a co za obciążające.
Cofnij się pamięcią do miejsc i zadań, w których czułaś się naprawdę dobrze
Nie skupiaj się wyłącznie na obowiązkach. Analizuj kontekst:
- Jaka była atmosfera?
- Jakie tempo pracy?
- Jak wyglądała komunikacja?
- Jakie były konkretne warunki: biuro, grafiki, zasady współpracy?
- Kto tam był, a kogo tam… nie było?
- Czego brakowało (hałasu, chaosu, presji)?
To Twoja mapa drogowa: wskazówka, w jakich środowiskach możesz rozkwitać.
Stwórz listę „czerwonych flag”
Niektóre środowiska są dla osób neuroróżnorodnych szczególnie trudne. Warto jasno je nazwać:
- open space,
- dzień pełen spotkań,
- praca „na szybko”, bez procedur,
- chaos komunikacyjny,
- brak prywatności i ciszy,
- oczekiwanie społecznej aktywności,
- obowiązkowe integracje,
- częste i nagłe zmiany.
Jeśli większość tych elementów opisuje Twoją obecną pracę, prawdopodobnie to środowisko jest problemem.
Jaka praca sprzyja osobom w spektrum?
Wielu kobietom autystycznym wyjątkowo dobrze służą środowiska, w których:
- jest jasna struktura,
- komunikacja jest konkretna i bezpośrednia,
- tempo jest stabilne,
- przestrzeń pozwala na spokój,
- można pracować głęboko i bez rozpraszaczy,
- liczy się jakość, a nie „społeczna dostępność”.
Dla wielu świetnie sprawdzają się:
praca zdalna lub hybrydowa,
prace projektowe, analityczne, techniczne i kreatywne,
zadania wymagające koncentracji,
praca indywidualna lub w małych zespołach,
miejsca świadomie tworzące kulturę neuroróżnorodności.
Jak komunikować swoje potrzeby w pracy?
Możesz (ale nie musisz) ujawniać diagnozę.
Możesz komunikować swoje potrzeby po prostu jako potrzeby.
Przykłady:
- „Lepiej pracuję, gdy mam jasne zadania i priorytety. Czy możemy ustalać je mailowo?”
- „Źle znoszę hałas. Czy mogę korzystać z cichszej przestrzeni lub pracy zdalnej?”
- „Łatwiej funkcjonuję, gdy zmiany są zapowiadane. Czy możemy je ustalać z wyprzedzeniem?”
To realne potrzeby wynikające z funkcjonowania układu nerwowego.
Co zrobić, jeżeli środowisko Cię przeciąża?
Porozmawiaj z przełożoną/przełożonym (jeśli to bezpieczne)
Często niewielkie zmiany przynoszą ogromną ulgę.
Zadbaj o regulację sensoryczną
Słuchawki, okulary, przerwy, elementy wyciszające to narzędzia regulacji.
Wprowadź mikropauzy
Krótka przerwa co godzinę może zmienić jakość całego dnia.
Ogranicz kontakty społeczne
Nie musisz uczestniczyć w każdym spotkaniu czy rozmowie.
Jeśli środowisko jest toksyczne – rozważ zmianę
Nie każde miejsce da się dostosować, a jednak najważniejsze jest to, byś czuła się tam dobrze.
Praca w zgodzie ze sobą jest możliwa
Osoby autystyczne doskonale odnajdują się w pracy pod warunkiem, iż środowisko nie działa przeciwko nim.
Rynek pracy coraz lepiej rozumie neuroróżnorodność, ale najważniejsze jest to, abyś Ty wiedziała, czego potrzebujesz.
Bo praca w spektrum nie polega na próbie dopasowania się do norm.
Polega na znalezieniu (lub stworzeniu) przestrzeni, która szanuje Twój sposób myślenia i bycia.
Twoja wrażliwość, uważność, analityczność, kreatywność i głęboka koncentracja to ogromne atuty – pod warunkiem, iż nie są tłumione przez bodźcowe i społeczne przeciążenie.
Jeśli chcesz lepiej zrozumieć swoje potrzeby w pracy
W Centrum Terapii Alma wspieramy kobiety w spektrum, pomagając:
- odkryć własny styl funkcjonowania,
- budować samoświadomość,
- uczyć się komunikować potrzeby,
- znaleźć lub stworzyć środowisko pracy, które realnie wspiera.
Napisz do nas, czekamy na Ciebie!
