Czym zajmuje się chirurg naczyniowy?

Zdjęcie: Czym zajmuje się chirurg naczyniowy?

Chirurg naczyniowy jest specjalistą zajmującym się diagnozowaniem, leczeniem i prewencją chorób naczyń krwionośnych i limfatycznych. Układ naczyniowy to sieć tętnic, żył i naczyń limfatycznych, która dostarcza tlen i składniki odżywcze do każdej komórki naszego ciała oraz usuwa z nich produkty przemiany materii. Zaburzenia przepływu krwi mogą prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zawał serca, udar mózgu czy amputacja kończyny. W artykule wyjaśniamy, kim jest chirurg naczyniowy, jakie choroby leczy, z jakich metod diagnostycznych korzysta oraz kiedy warto skonsultować się z tym specjalistą.

Kim jest chirurg naczyniowy?

Chirurg naczyniowy to lekarz specjalista, który zajmuje się chorobami tętnic, żył i naczyń limfatycznych w całym ciele poza sercem i mózgiem. Kompetencje tego lekarza obejmują zarówno diagnostykę, jak i leczenie operacyjne oraz nieoperacyjne. Chirurdzy naczyniowi są wysoko wyszkoleni, aby leczyć choroby układu naczyniowego. Mogą przeprowadzać rozległe operacje otwarte oraz minimalnie inwazyjne zabiegi endowaskularne, ale równie często leczą pacjentów poprzez zmianę stylu życia, farmakoterapię i ćwiczenia. Do ich zadań należy długoterminowe monitorowanie pacjentów z przewlekłymi chorobami naczyniowymi, ponieważ zaburzenia te mają charakter postępujący i wymagają stałej kontroli.

W poradniach chirurgii naczyniowej lekarze ci diagnozują choroby i tworzą plany leczenia, m.in. zalecają zmiany w stylu życia, leki, programy ćwiczeń i dietetyczne, wykonują zabiegi i operacje minimalnie inwazyjne oraz otwarte. Dzięki temu ich pacjenci otrzymują kompleksową opiekę – od wczesnej diagnozy po długotrwałą rehabilitację. Chirurdzy naczyniowi współpracują z innymi specjalistami (kardiologami, diabetologami, radiologami) w celu koordynacji leczenia.

Choroby układu naczyniowego – najczęstsze problemy

Zaburzenia naczyń krwionośnych mogą dotyczyć zarówno żył, tętnic, jak i naczyń limfatycznych. Niektóre rozwijają się powoli i bezobjawowo, inne mają gwałtowny przebieg i stanowią zagrożenie życia. Chirurg naczyniowy diagnozuje i leczy między innymi:

• Przewlekłą niewydolność żylną i żylaki kończyn dolnych – rozszerzone, kręte żyły to nie tylko defekt estetyczny, ale także objaw niewydolności żylnej, która prowadzi do obrzęków, stanów zapalnych i tworzenia się zakrzepów.
• Miażdżycę i choroby tętnic obwodowych – odkładanie się blaszek cholesterolowych w ścianach tętnic może zwężać ich światło i ograniczać przepływ krwi, powodując niedokrwienie kończyn, ból podczas chodzenia (chromanie przystankowe) oraz zagrożenie martwicą tkanek.
• Tętniaki aorty i innych dużych naczyń – osłabienie ściany tętnicy prowadzi do jej poszerzenia; pęknięcie tętniaka grozi krwotokiem i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.
• Zatory i zakrzepice żylne – w tym żylna choroba zakrzepowo‑zatorowa (np. zakrzepica żył głębokich), zator tętnicy płucnej oraz zakrzepowo‑zarostowe zapalenie naczyń. Choroby te mogą powodować ból, obrzęk, uczucie ciężkości i prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zatorowość płucna.
• Choroby tętnic szyjnych i mózgowych – zwężenie lub zamknięcie naczyń zaopatrujących mózg może prowadzić do niedokrwienia i udaru mózgu.
• Zespół stopy cukrzycowej i inne powikłania cukrzycy – przewlekła hiperglikemia uszkadza małe naczynia krwionośne, co sprzyja powstawaniu trudno gojących się ran i owrzodzeń.
• Rzadkie schorzenia – m.in. zespół górnego otworu klatki piersiowej, zespół uwięzienia tętnicy podkolanowej czy zapalenie tętnic Takayasu.

Lista ta nie wyczerpuje wszystkich chorób. Chirurdzy naczyniowi leczą także tętniaki aorty, choroby naczyń mózgowych, przewlekłą niewydolność żylną, zakrzepicę żył głębokich, powikłania cukrzycowe, zespoły niedokrwienne jelit oraz żylaki. Na podstawie konsultacji lekarz wybiera optymalną metodę leczenia – farmakologiczną, zabiegową lub operacyjną.

Metody diagnostyczne i leczenia

Chirurdzy naczyniowi dysponują szerokim wachlarzem badań i zabiegów, które pomagają rozpoznać i leczyć choroby naczyń. Wiele procedur można wykonać w trybie ambulatoryjnym, bez konieczności hospitalizacji. Do najczęściej stosowanych metod należą:

1. Badania obrazowe – w diagnostyce chorób naczyń wykorzystuje się ultrasonografię dopplerowską, angiografię komputerową (CT) i rezonansową (MR) oraz klasyczną angiografię z podaniem kontrastu. Badania te umożliwiają ocenę przepływu krwi, wykrycie zwężeń, tętniaków i zakrzepów.
2. Angioplastyka balonowa – jest to procedura endowaskularna polegająca na wprowadzeniu do zwężonej tętnicy cewnika zakończonego balonikiem, który podczas pompowania poszerza światło naczynia. Zabieg często łączy się z implantacją stentu, czyli metalowej rurki utrzymującej naczynie we właściwym kształcie.
3. Skleroterapia i laserowe usuwanie żylaków – małoinwazyjne metody leczenia niewielkich i średnich żylaków polegają na wstrzyknięciu substancji powodujących zarośnięcie naczynia lub na wykorzystaniu energii laserowej do jego zamknięcia. Efektem jest zmniejszenie objawów i poprawa wyglądu kończyn dolnych.
4. Zabiegi chirurgii klasycznej – w przypadkach zaawansowanej choroby, dużych tętniaków lub rozległych zwężeń konieczne jest przeprowadzenie operacji otwartej. Chirurg usuwa zmieniony fragment naczynia, wykonuje bypass (pomost naczyniowy) lub implantuje stentgraft zastępujący uszkodzoną część tętnicy. Zabiegi te są bardziej inwazyjne i wymagają dłuższej rekonwalescencji.
5. Farmakoterapia i kompresoterapia – u wielu pacjentów można uniknąć interwencji chirurgicznej. Chirurg naczyniowy przepisuje leki poprawiające krążenie, obniżające ciśnienie, rozrzedzające krew lub obniżające poziom cholesterolu. Skuteczne bywają także pończochy uciskowe, które zmniejszają obrzęki i poprawiają przepływ żylno‑limfatyczny.

Wybór metody leczenia zależy od rodzaju choroby, stopnia jej zaawansowania, wieku i stanu zdrowia pacjenta. Chirurdzy naczyniowi nie preferują jednej metody nad inną, ale dopasowują terapię do indywidualnych potrzeb chorego.

Kiedy warto udać się do chirurga naczyniowego?

Wiele chorób naczyń rozwija się podstępnie, dlatego tak ważne jest rozpoznanie pierwszych sygnałów ostrzegawczych. Do objawów, które powinny skłonić do konsultacji ze specjalistą, należą:

• Ból, mrowienie lub drętwienie kończyn – szczególnie podczas wysiłku lub po przejściu kilku/kilkunastu metrów. Chromanie przystankowe wskazuje na niedokrwienie tkanek spowodowane zwężeniem światła naczyń.
• Obrzęki, uczucie ciężkości i pajączki naczyniowe – mogą sygnalizować przewlekłą niewydolność żylną lub zakrzepicę.
• Przebarwienia skóry, owrzodzenia i trudno gojące się rany – zwłaszcza na stopach i podudziach; występują u pacjentów z cukrzycą i chorobami tętnic obwodowych.
• Bóle zamostkowe i duszności – mogą świadczyć o zatorze tętnicy płucnej; wymagają pilnej konsultacji.
• Pulsujący guz w jamie brzusznej lub ból w plecach – objawy sugerujące tętniaka aorty wymagają szybkiego kontaktu z chirurgiem naczyniowym.
• Nagłe zaburzenia widzenia, równowagi lub mowy – zwężenia tętnic szyjnych i mózgowych mogą prowadzić do udaru; szybka diagnostyka jest kluczowa.

Do wizyty u chirurga naczyniowego skłaniają również choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, otyłość oraz uzależnienie od tytoniu. Są to czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy i innych schorzeń naczyniowych. Regularne badania kontrolne pozwalają na wczesne wykrycie zmian i uniknięcie powikłań.

Jak wygląda wizyta u chirurga naczyniowego?

Wizyta zaczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Lekarz pyta o dolegliwości, czas ich trwania, przebyte choroby, przyjmowane leki, styl życia oraz historię chorób w rodzinie. Następnie wykonuje badanie fizykalne – ocenia wygląd skóry, obecność obrzęków, temperaturę i tętno na kończynach, słucha przepływu krwi dzięki stetoskopu lub sondy dopplerowskiej.

W zależności od zgłaszanych objawów chirurg może skierować na dodatkowe badania: USG Doppler, angiografię, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Na ich podstawie ustala diagnozę i omawia dostępne metody leczenia – od farmakoterapii i kompresoterapii po zabiegi endowaskularne i operacje otwarte. Ważnym elementem wizyty jest edukacja pacjenta – lekarz wyjaśnia, na czym polega proponowane leczenie, jakie są możliwe powikłania, jak przygotować się do zabiegu i jak postępować w okresie rekonwalescencji.

Co istotne, konsultacja u chirurga naczyniowego nie zawsze oznacza konieczność zabiegu. Według specjalistów choćby 80 % pacjentów można skutecznie leczyć bezoperacyjnie, stosując odpowiednie leki i zmianę stylu życia. Regularne wizyty kontrolne pozwalają monitorować postęp leczenia i wcześnie reagować na ewentualne pogorszenie stanu zdrowia.

Profilaktyka i zdrowy styl życia

Wiele chorób naczyń można wyhamować lub im zapobiec dzięki profilaktyce. Zdrowy styl życia jest podstawą w zapobieganiu miażdżycy, zakrzepicy i innych schorzeń układu krążenia. Chirurdzy naczyniowi zalecają swoim pacjentom:

Aktywność fizyczną – regularny wysiłek usprawnia krążenie i wzmacnia ściany naczyń. Najbardziej korzystne są ćwiczenia aerobowe, takie jak szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie czy nordic walking. Osobom o siedzącym trybie pracy zaleca się robienie krótkich przerw na rozciąganie nóg.

Zdrową dietę – jadłospis powinien obfitować w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby morskie i orzechy, a być ubogi w tłuszcze nasycone, sól i cukry proste. Zawartość błonnika pomaga obniżyć poziom cholesterolu, a kwasy omega‑3 działają przeciwzapalnie i przeciwzakrzepowo. Dodatkowo należy ograniczyć spożycie alkoholu oraz całkowicie zrezygnować z palenia tytoniu.

Kontrolę masy ciała, ciśnienia i glikemii – nadwaga, nadciśnienie i cukrzyca są głównymi czynnikami ryzyka rozwoju miażdżycy. Regularne pomiary i stosowanie się do zaleceń lekarskich pozwalają utrzymać parametry w normie i zmniejszyć ryzyko powikłań. W razie potrzeby lekarz włącza farmakoterapię (statyny, leki przeciwpłytkowe, hipotensyjne, przeciwcukrzycowe).

Stosowanie pończoch uciskowych – u osób z niewydolnością żylną noszenie specjalnych wyrobów uciskowych zmniejsza obrzęki i poprawia odpływ krwi, co zapobiega zakrzepicy. Ważne jest dobranie odpowiedniego rozmiaru i stopnia kompresji.

Regularne badania profilaktyczne – osoby z grup ryzyka (palący, chorujący na cukrzycę, nadciśnienie czy hipercholesterolemię) powinny raz do roku wykonywać USG Doppler naczyń kończyn dolnych i szyjnych, a także sprawdzać poziom lipidów, glukozy i ciśnienia tętniczego. W razie nieprawidłowości należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub bezpośrednio do chirurga naczyniowego.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy potrzebuję skierowania do chirurga naczyniowego?

W ramach publicznej opieki zdrowotnej pacjent zwykle otrzymuje skierowanie od lekarza rodzinnego, internisty lub innego specjalisty. Jednak w prywatnych placówkach można umówić wizytę bez skierowania. Warto pamiętać, iż szybka konsultacja skraca czas diagnostyki i umożliwia wczesne wdrożenie leczenia.

Jaka jest różnica między chirurgiem naczyniowym a angiologiem?

Angiologia zajmuje się głównie diagnostyką i leczeniem zachowawczym chorób naczyń, natomiast chirurgia naczyniowa obejmuje również zabiegi inwazyjne. Chirurg naczyniowy może stosować zarówno leczenie farmakologiczne i kompresyjne, jak i przeprowadzać operacje otwarte i zabiegi endowaskularne. W praktyce obie specjalizacje często współpracują ze sobą, zapewniając pacjentowi kompleksową opiekę.

Czy leczenie chorób naczyń zawsze wymaga operacji?

Nie. Większość pacjentów może być leczona zachowawczo dzięki leków, pończoch uciskowych i modyfikacji stylu życia. Chirurgia naczyniowa proponuje zabieg jedynie wtedy, gdy inne metody są nieskuteczne lub gdy stan pacjenta wymaga pilnej interwencji. Chirurdzy spędzają choćby 80 % czasu, próbując przekonać pacjentów do leczenia nieoperacyjnego, gdyż każdy inwazyjny zabieg niesie ze sobą duże ryzyko.

Jak długo trwa rekonwalescencja po zabiegach naczyniowych?

Czas powrotu do pełnej sprawności zależy od rodzaju procedury. Po zabiegach endowaskularnych pacjenci często wracają do domu tego samego dnia i mogą podjąć lekkie aktywności po kilku dniach. Operacje otwarte wymagają zwykle kilkutygodniowej rehabilitacji. najważniejsze jest przestrzeganie zaleceń lekarza oraz kontrola w poradni chirurgii naczyniowej.

tm, zdjęcie OpenAI