Nazwa polska: Bromek sodu, Sodowy bromek
Nazwa łacińska: Natrii bromidum, Natrium bromatum
Bromek sodu – historia i zastosowanie w przeszłości
Bromek sodu (NaBr) odkryto i zaczęto stosować w XIX wieku – wówczas zauważono jego działanie uspokajające i przeciwdrgawkowe.
Zanim odkryto barbiturany i inne nowoczesne leki związek ten był pierwszym lekiem stosowanym na atak padaczki.
Stosowany w leczeniu stanów lękowych, nerwic i bezsenności. W XIX wieku używany jako środek hamujący popęd seksualny, co z czasem okazało się być mitem.
Używano go do produkcji emulsji świałtłoczułych w tradycyjnej fotografii. Był składnikiem w procesie powstawania bromku srebra (AgBr), który reagował na światło, co umożliwiało tworzenie zdjęć.
Czytaj także: Bromek potasu – adekwatności i zastosowanie
W przemyśle chemicznym był źródłem jonów bromkowych do różnych reakcji chemicznych. Używany między innymi do produkcji bromku potasu. Był częstym dodatkiem do pasz zwierzęcych.
Pod koniec XIX wieku zaczęto dostrzegać skutki uboczne jego długotrwałego stosowania.
Z czasem został stopniowo zastępowany przez bardziej skuteczne i bezpieczne leki, głównie benzodiazepiny, barbiturany i nowoczesne leki przeciwpadaczkowe.
Wygląd i adekwatności fizykochemiczne
Bromek sodu jest nieorganicznym związkiem chemicznym. Czysty bromek występuje jako białe lub bezbarwne kryształy lub biały, krystaliczny proszek. W warunkach wysokiej wilgoci może zbrylać się ze względu na jego higroskopijność.
Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, rozpuszcza się w metanolu i etanolu, słabo rozpuszcza się w acetonie. Ma słony i gorzki smak. Związek ten jest stabilny w warunkach standardowych. Reaguje z silnymi kwasami, np. H₂SO₄, uwalniając toksyczny bromowodór (HBr).
Zobacz też: Sól Erlenmeyera – skład, wykonanie, zastosowanie
Bromek sodu – mechanizm działania i zastosowanie
Bromek sodu to nieorganiczny związek chemiczny, który działa jako źródło jonów bromkowych Br-.
Jego biologiczne działanie opiera się na wpływie bromków na układ nerwowy. Bromki działają uspokajająco, ponieważ hamują aktywność neuronów poprzez interakcję z receptorami GABA_A w mózgu. Zmniejszają w efekcie pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego (OUN), co prowadzi do działania sedatywnego i przeciwdrgawkowego.
Jego dawne zastosowanie jako środka uspokajającego i przeciwpadaczkowego odchodzi już w niepamięć. w tej chwili jego znaczenie jest niewielkie. przez cały czas znajduje jednak zastosowanie w niektórych procesach chemicznych i niszowych dziedzinach nauki.
W recepturze aptecznej jest przez cały czas używany jako składnik popularnej Soli Erlenmayera czy Mixtury nerviny.
Sprawdź również: Mixtura Nervina – skład, wykonanie, zastosowanie
Bywa stosowany jako katalizator w reakcjach chemicznych, do produkcji emulsji fotograficznych zawierających bromek srebra, który jest światłoczuły.
NaBr jest używany jako składnik środków dezynfekujących wodę, np. w połączeniu z utleniaczami do uzyskania kwasu podbromowego HBrO, który działa jako środek bakteriobójczy.
W przemyśle naftowym i gazowym wykorzystuje się ten związek w płynach wiertniczych jako zagęszczacz do regulacji ciśnienia w odwiertach.
Bromek sodu – przeciwskazania i działania niepożądane
Głównym przeciwwskazaniem do stosowania bromku sodu jest nadwrażliwość na bromki, głównie u osób uczulonych na związki bromu.
Ze względu na wydalanie bromków głównie przez nerki osoby z niewydolnością nerek nie powinny ich stosować.
Kumulacja bromków w organizmie może prowadzić do przewlekłego zatrucia i wystąpienia tzw. bromizmu. To najczęściej spotykane działanie niepożądane. Do jego objawów zaliczamy: senność, otępienie, zawroty głowy, trudności z koncentracją. Ze strony układu nerwowego może pojawić się osłabienie mięśni i ataksja, czyli zaburzenia koordynacji ruchowej. Daje on też objawy psychiatryczne, takie jak drażliwość i omamy. Długotrwałe stosowanie związku może prowadzić do pogorszenia stanów depresyjnych i powodować zaburzenia poznawcze. Powoduje również trądzik bromowy oraz zaburzenia żołądkowo – jelitowe: nudności, wymioty i biegunkę.
Czytaj także: Bromek amonu – adekwatności i zastosowanie
Stosowanie bromku sodu może spowodować zaburzenia elektrolitowe w postaci hipernatremii – nadmiaru sodu we krwi, co jest szczególnie niebezpieczne u osób z nadciśnieniem i chorobami serca. Mogą pojawić się spadki ciśnienia krwi i zaburzenia rytmu serca. Jego przewlekłe stosowanie może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej, szczególnie niedoboru chloru (hipochloremia).
Ten związek chemiczny może przenikać przez łożysko i do mleka matki, co może mieć wpływ na rozwój dziecka.
Bromek sodu – niezgodności recepturowe
Bromek sodu może powodować pewne niezgodności w lekach recepturowych. Przykładem niezgodności fizycznej jest wytrącanie osadu. Związek może reagować z niektórymi kationami metali (ołowiu, srebra) i tworzyć trudno rozpuszczalne bromki. W obecności substancji zmieniających rozpuszczalność bromków np. alkoholu, etanolu może dojść do zmiany klarowności roztworu. Bromek sodu łatwo pochłania wilgoć co może powodować zbrylanie proszków.
W reakcji z kwasami może uwalniać toksyczny bromowodór, co zmienia pH roztworu.
Silne utleniacze natomiast (chlorany, nadmanganian potasu) mogą utleniać bromek do wolnego bromu, który jest drażniący i ma brązowe zabarwienie.
Czytaj również: Uspokajające leki recepturowe
W obecności azotanów i kwasu może dojść do wydzielenia bromu.
Aby ograniczyć potencjalne niezgodności recepturowe, należy unikać silnie kwaśnego środowiska, nie łączyć bromków z silnymi utleniaczami, używać odpowiednich rozpuszczalników.
Interakcje w recepturze
Bromek sodu ma nieprzyjemny, cierpki smak, co w recepturze maskuje się dodatkiem syropu, głównie Neospasminy, bądź syropu prostego. Poprawia on nie tylko smak, ale wspomaga działanie bromku.
Bromki zawarte w roztworze utrudniają proces rozpuszczania fenobarbitalu sodowego, dlatego zdecydowanie lepiej rozpuścić go w czystej wodzie, bromki dodać na końcu.
Bromek sodu dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale w obecności innych elektrolitów może dojść do wytrącania osadu.
W reakcji z azotanem srebra powstaje nierozpuszczalny AgBr, co prowadzi do zmętnienia roztworu lub osadu.
Sprawdź też: Niezgodności recepturowe – wytrącanie słabych kwasów
Istotne, by farmaceuta wykonujący receptę zawierającą bromki obniżał przepisaną ilość bromku, która jest większa niż zaleca farmakopea – do ilości nieprzekraczającej maksymalnej dawki dobowej.
Rp.
Codeini phosph. 0,3
Valerianae trae
Crtaegi trae aa 5,0
Natrii bromidi 10,0
Sir. Simplicis 50,0
Phenobarbitali natrici 1,5
Neospasmini 50,0
Aquae ad 300,0
M.f.mixt.
D.S. 3 razy dziennie łyżkę
Ilość bromku sodu należy zmniejszyć do 6,7 g.
Przekroczona została dawka dobowa.
Łyżka=15,0 g, czyli dawka jednorazowa wynosi 0,5 g, dobowa 1,5 g, a powinna 1,0 g
Dlatego 300/15=20 porcji 1:3 = 0,33
0,33*20=6,7
Czytaj również: Rp. Mixt. nervinae Neospasmini aa 250,0 M.f. mixt.
Przykładowa recepta
Rp.
Mixtura Valerianae
Tinct. Valerianae 20,0
Natrium bromatum 10,0
Aqua Menthae pip. 50,0
Aqua purificata ad 200,0
M.f. mixt.
Opracowała: mgr farm. Sylwia Bogiel
Bibliografia:
- Krówczyński L., Jachowicz R., Ćwiczenia z receptury, Wydawnictwo UJ 2000
- Telejko E., Winnicka K., Rutkowska E., Sosnowska K., Mazurek-Wądołkowska E., Słodownik T., Technologia postaci leku, Skrypt do ćwiczeń dla studentów III roku farmacji aptecznej, Białystok 2005
- Farmakopea Polska XIII, Urząd rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Warszawa 2023
- Bednarska S. Bromki w recepturze – charakterystyka i niezgodności. https://farmacjapraktyczna.pl/opieka-farmaceutyczna/bromki-w-recepturze-charakterystyka-i-niezgodnosci (opublikowano: 12.01.2023, dostęp: 25.03.2025)
