6 najgorszych skutków korzystania ze telefonów

Smartfony to nie tylko ułatwienie w komunikacji i wyszukiwaniu informacji. Ich wszechobecność i powszechne nadużywanie prowadzą do wielu problemów zdrowotnych i społecznych na masową skalę. Można je poniekąd porównać do alkoholu. On również ułatwia komunikację – oczywiście w innym sensie, bo osłabiając lęk i bariery interpersonalne – ale niesie też szereg bardzo szkodliwych dla zdrowia konsekwencji. I w obu przypadkach najgorszy wpływ dotyczy rozwijającego się mózgu i psychiki – u osób przed 25. rokiem życia. Szczególnie przed 18-stką. Dlatego sporo państw na całym świecie wprowadziło już zakazy korzystania ze telefonów (oraz tabletów i smartzegarków) w szkołach. Co więcej, niektóre państwa w ostatnim czasie dokonały także ustalenia wieku legalnego korzystania ze telefonów w kontekście używania mediów społecznościowych. Ponieważ debata na temat bana na telefony w szkołach toczy się również w Polsce, postanowiłem napisać artykuł o siedmiu najgroźniejszych skutkach korzystania ze telefonów.

Artykuł napisałem dzięki wsparciu moich Patronów i Patronek. To dzięki nim blog ten może istnieć i się rozwijać, a publikowane tutaj teksty i artykuły są niezależne. jeżeli chcesz wesprzeć moją działalność, możesz to zrobić na moim profilu Patronite.

Obrazek: Vika Glitter/Pixabay, z późn. zm.

Zaburzenia zdrowia psychicznego

Badania naukowe wykazały, iż korzystanie ze telefonów zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych lub je powoduje. Chodzi między innymi o zaburzenia lękowe, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, dysmorfofobię, uzależnienie behawioralne, zaburzenia seksualne i zaburzenia koncentracji. Co gorsze, telefony mogą wzmacniać bądź utrwalać cechy zaburzeń osobowości. W przypadku dorosłych mowa częściej o zwiększaniu prawdopodobieństwa wystąpienia takich problemów. Natomiast u dzieci i młodzieży telefony mogą zarówno podnosić ryzyko, jak i powodować zaburzenia.

Jak to możliwe? Istnieje wiele mechanizmów prowadzących do zaburzeń psychicznych i neurofizjologicznych z powodu telefonów. Główny problem jest taki, iż telefony można nosić cały czas przy sobie. I w efekcie sprawdzać media społecznościowe, czytać wiadomości, oglądać głupawe filmiki, filtrowane zdjęcia czy pornografię dosłownie w każdej chwili. Skala jest więc tutaj główną różnicą między telefonami a komputerami. Te ostatnie nie są tak poręczne i małe, by nosić je w kieszeni i włączać co kilka minut.

Mechanizmy dalszego rzędu dotyczą różnych czynności, jakie można robić na telefonach. Choćby oglądanie filtrowanych zdjęć i filmów oraz treści promujących modyfikacje ciała może powodować zaburzenia postrzegania własnego ciała, dysmorfofobię i dysforię płciową. Konsumowanie pornografii także prowadzi do zaburzeń postrzegania ciała i seksualności. A ponieważ filmy pornograficzne prezentują też często ekstremalne i patologiczne formy współżycia (np. podduszanie, stosunki grupowe, uprzedmiotowienie, sadyzm, masochizm, przebieranie się za płeć przeciwną) to mogą warunkować parafilie seksualne na poziomie behawioralnym. Obsesyjno-kompulsywne nawyki mogą pojawić się od notorycznego, natrętnego sprawdzania wiadomości, a zaburzenia lękowe i depresyjne od izolacji społecznej, którą wywołują (lub sprzyjają jej) telefony. Dodatkowo, zaburzeniom psychicznym i osobowościowym sprzyja brak poczucia bycia tu i teraz. A mało co odrywa od realnej rzeczywistości, jak telefon w ręce.

Problemy z zasypianiem

Kolejny poważny problem dotyczy snu. Zaburzenia cyklu dobowego mają różne źródła, ale jednym z głównych jest korzystanie ze telefonów. Emitują one światło, w tym niebieskie, które daje mózgowi sygnał, iż trwa dzień. choćby jeżeli akurat jest po zmroku i pora do spania. W efekcie mogą powstać problemy z wydzielaniem melatoniny. Standardowy dziś przykład błędnego koła występuje u osób, które korzystają ze telefonów po zmroku, a potem zażywają sztuczną melatoninę w tabletkach, by zasnąć. Zamiast po prostu odstawić urządzenie w spokoju i zająć się zdrowszymi i bardziej konstruktywnymi rzeczami. Takimi, jak książka, spokojna muzyka, spędzenie czasu z dziećmi, głaskanie psa czy kota, przytulanie się z partnerem lub partnerką itp.

Druga ważna rzecz to trzymanie telefonów w sypialni. I co najgorsze ze wszystkich możliwych opcji: wprost przy łóżku. Dla higieny cyfrowej jest to tak niezdrowe, jak niemycie zębów przed snem dla higieny jamy ustnej. Dlatego jedną z podstawowych zasad dbania o zdrowie swoje i bliskich jest nie wnoszenie telefona do sypialni na noc. Tym bardziej, iż przeglądanie telefona po zmroku nie tylko utrudnia zasypianie, ale i powoduje, iż sen jest mniej regenerujący.

Dekoncentracja i trudność ze skupieniem

Trzecim poważnym negatywnym skutkiem korzystania ze telefonów jest trudność w skupianiu się oraz szybkie tracenie koncentracji. Badania wykazały, iż silne skupienie przeciętnie u ludzi kiedyś, przed erą telefonów, trwało choćby minutę i łatwo było je przywrócić. Dziś jest to zwykle kilkanaście-dwadzieścia sekund. A powrót do skupienia jest o wiele trudniejszy. Badania wykazały, iż choćby jeżeli telefon jest wyłączony, ale leży na stole lub mamy świadomość, iż jest w naszej kieszeni czy plecaku, to i tak rozprasza. Stąd do nauki, podczas spotkań i innych czynności należy schować telefon lub nie brać go ze sobą. Tym bardziej, iż w przypadku spędzania czasu z ludźmi zaglądanie w telefon jest bardzo niekulturalne i nieeleganckie (o ile nie musimy zrobić czegoś nagłego lub pilnego).

Efekt zaburzeń koncentracji skutkuje problemami z zapamiętywaniem informacji, kojarzeniem faktów, sprawnością w kontaktach interpersonalnych (w tym nieumiejętność zagajenia i podtrzymania rozmowy), poświęceniem czasu w konkretną rzecz. Choć wiele osób twierdzi, iż ma „podzielność uwagi” to jest to mit. Ludzie racjonalizują sabotowanie własnej koncentracji w ten sposób, aby mieć uzasadnienie dla nie odkładania telefona w trakcie nauki czy spotkania ze znajomymi.

Oprócz najprostszego rozwiązania, czyli rzadszego i bardziej świadomego korzystania ze telefonów, można też wprowadzić szereg wspomagających, pośrednich rozwiązań. Przykładowo, bardzo dobrym nawykiem jest wyłączanie wszystkich powiadomień, z wyjątkiem telefonów i SMSów, jakie mielibyśmy w tradycyjnej komórce. Kolejna sprawa to nie trzymanie telefonu w kieszeni, tylko plecaku czy torbie, żeby wzięcie go do ręki zajmowało chwilę więcej i demotywowało. Takie behawioralne triki z czasem kształtują dobre nawyki.

Wady postawy i wady wzroku

Kiedyś specyficzny garb, wynikający z wysuniętego do przodu kręgosłupa szyjnego, spotykany był głównie u starszych kobiet. Stąd nazwa „wdowi garb”. w tej chwili codziennie na ulicy zauważyć można nastolatków, a choćby dzieci, które są silnie zgarbione i powykrzywiane. Niektórzy się z tego śmieją, mi natomiast jest takiej młodzieży szkoda. Przez zaniedbanie rodziców, a przede wszystkim przez koncerny technologiczne (nie limitujące wiekowo korzystania ze telefonów w większości państw) niszczona jest sylwetka młodej osoby. A to nie tylko przyszłe kompleksy estetyczne, gdy wejdzie w wiek dojrzewania i okres dorosłości. To również rosnące z roku na rok bóle, drogie fizjoterapie i trudności w wykonywaniu niektórych czynności czy uprawianiu części sportów.

Drugi poważny problem fizyczny, spowodowany masowym i częstym korzystaniem ze telefonów, to zaburzenia widzenia. Długie i częste wpatrywanie się w telefon, co gorsza często trzymany u dołu twarzy, a nie na wprost, znacznie zwiększa ryzyko rozwoju krótkowzroczności i astygmatyzmu. Zwłaszcza u osób z predyspozycjami, ale nie tylko. Co ciekawe, badania wykazały, iż astygmatyzm rośnie szybciej, jeżeli telefona przegląda się będąc w ruchu, niż siedząc. To kolejny argument za tym, by skończyć z patologią scrollowania, oglądania czy pisania w trakcie chodzenia.

Izolacja społeczna

O tym, jak destrukcyjny wpływ ma izolacja społeczna na zdrowie fizyczne i psychiczne, nie wie wielu dorosłych. A co dopiero dzieci i młodzież, która z definicji ma jeszcze nie rozwinięty mózg i osobowość. Dlatego kolejną podstawą w edukacji na temat telefonów powinno być przestrzeganie przed zatracaniem się w nich i zawartych wewnątrz aplikacjach czy świecie wirtualnym i „znajomymi” z sieci. Bo dzieje się to zawsze kosztem realnych, często bardziej autentycznych relacji. Dla nastolatka zaniedbanie ich na rzecz internetowych znajomości jest kuszące, bo mniej wymagające. I od tego są dorośli oraz odpowiednie ustawodawstwo, aby zapobiegać takim postawom.

Nie będę szczególnie odkrywczy, więc tylko przypomnę, iż izolacja społeczna (każda, nie tylko ta w tej chwili najpowszechniejsza, spowodowana telefonami) prowadzi do rozwoju depresji, zaburzeń lękowych i trudności w komunikacji międzyludzkiej. A u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych, gdy osobowość jeszcze się rozwija – sprzyja ona także powstawaniu lub utrwalaniu zaburzeń osobowości.

Przemoc w sieci i autokompromitacje

Dorośli często myślą sobie dzisiaj: jak można być tak głupim, by zrobić sobie nagie zdjęcie i je komuś wysłać? Ale nie wiedzą, jak to jest być nastolatkiem w świecie, w którym telefony – w tym aparaty z dostępem do Internetu – są na wyciągnięcie ręki. Umiejętność przewidywania konsekwencji swoich działań pojawia się wraz z dojrzewaniem mózgu do 25. roku życia. Nie ma się więc co dziwić ani winić młodzież. Zamiast tego trzeba ją w tym aspekcie edukować i ograniczać dostęp do telefonów. A do pewnego wieku, w tej chwili najczęściej rekomendowanego na 16 lat – po prostu nie pozwalać na korzystanie z nich.

Kompromitacje typu wysłanie jakiegoś zdjęcia i rozesłanie go przez kolejne osoby dalej, to tylko część problemu. Inna sprawa jest taka, iż częsty i regularny dostęp do sieci za sprawą telefona drastycznie zwiększa ryzyko padnięcia ofiarą internetowego hejtu, szantażu, stalkingu lub choćby groomingu. Czyli urabiania dziecka bądź nastolatka przez pedofilów do kontaktów seksualnych lub przez transseksualistów do zmiany płci – sam padłem tego ofiarą jako dziecko, co szczegółowo opisałem w wieku dorosłym w tym artykule. Inny problem to wciąganie młodzieży do ruchów ekstremistycznych (np. terrorystycznych lub sekciarskich) przez internetowych agitatorów. Dziecko ze telefonem nie jest bezpieczne choćby jeżeli siedzi grzecznie w swoim pokoju.

Trudno jest powiedzieć, od którego momentu korzystanie ze telefonów jest „nadmierne”, a do którego jest relatywnie bezpieczne. Można o tym dyskutować, choćby powinno się, ale względem dorosłych. U dzieci i nastolatków na początku dojrzewania telefony zawsze będą stanowić bardzo duże ryzyko zdrowia fizycznego i psychicznego oraz bezpieczeństwa. Osobiście nie dziwię się, iż wiele państw zachodnich wprowadziło już zakaz przynoszenia telefonów, smartwatchów i tabletów do szkół, a niektóre ustanawiają legalny wiek korzystania ze telefonów i/lub social mediów – analogicznie do wieku picia alkoholu czy prowadzenia samochodu. Najwyższy czas ucywilizować dziką „wolną” amerykankę technologiczno-cyfrową, która odcisnęła dramatyczne piętno na psychice całego pokolenia.

Jeżeli podoba Ci się mój artykuł, zachęcam do dołączenia do grona moich Patronów. Dzięki ich wsparciu mogę utrzymywać i rozwijać tego bloga. Szczególne podziękowania dla najhojniejszych osób, a są to: Katarzyna, Daniel, Wojciech, Michał, Tomasz, Magdalena, Paweł, Jacek, Andrzej, Marek, Adam, Agnieszka, Milena, Łukasz, Miłosz, Agnieszka, Kacper, Marcin, Grzegorz, Małgorzata, Marcin, Wojciech.