Choroba zwyrodnieniowa a wiek
Z pewnością słyszałeś o chorobie zwyrodnieniowej stawów - trudno o bardziej powszechną chorobę układu ruchu. Artroza, bo tak brzmi jej druga nazwa, to cichy przeciwnik codziennej sprawności. Przyczyną problemów charakterystycznych dla tej przypadłości jest stopniowe zużywanie się chrząstki stawowej, której powierzchnia traci gładkość i elastyczność. Wpływają na to zarówno czynniki genetyczne, jak i mechaniczne przeciążenia, w tym: ciężka praca fizyczna, urazy, siedzący tryb życia czy nadwaga.
Ryzyko zachorowania jest większe u osób:Reklama
w podeszłym wieku - wraz z upływem lat stawy tracą elastyczność, co sprzyja bólowi, sztywności i ograniczeniu ruchomości;narażonych na przeciążenia mechaniczne - urazy, siedzący tryb życia, osłabienie mięśni okołostawowych czy uprawianie sportu wyczynowego mogą przyspieszać zużycie chrząstki;z określonymi predyspozycjami genetycznymi - np. mutacją genu COL2A1, która zaburza strukturę kolagenu typu II, kluczowego dla budowy chrząstki stawowej;z nadmierną masą ciała lub zaniedbujących zdrowe odżywianie, co dodatkowo obciąża stawy i przyspiesza ich degenerację. Stwierdzono, iż wysokie BMI odpowiada za 20,4 proc. wszystkich przypadków artrozy, co czyni ten czynnik najważniejszym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka.
Skąd bierze się choroba zwyrodnieniowa stawów u młodych?
Ryzyko uszkodzenia stawów w przebiegu choroby zwyrodnieniowe zwiększa się wraz z wiekiem, a statystyki wskazują, iż najbardziej zagrożone są kobiety między 40 a 60 r.ż. Nie oznacza to jednak, iż dolegliwości omijają młodych. gdyż artroza może rozwinąć się w każdym wieku jako artroza wtórna.
Jest to zwykle konsekwencja:
poważnych urazów stawu (np. złamań śródstawowych, uszkodzeń więzadeł lub łąkotek), które trwale zmieniają jego biomechanikę;chorób: zakażeń; cukrzycy, hemochromatozywad wrodzonych lub nabytych (np. dysplazji stawu biodrowego);innych chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), które niszczą tkankę chrzęstną.
Wczesne objawy zwyrodnienia stawów
Początkowe objawy artrozy mogą być dość subtelne, u pacjentów może wystąpić: ból podczas ruchu, który ustępuje po chwili odpoczynku, a stawy mogą być nieco "sztywne" po dłuższym bezruchu. To tzw. ból i sztywność startowa - charakterystyczne dla początkowej fazy choroby. Z czasem dolegliwości zaczynają powracać coraz częściej, a prosty ruch, jak wstanie z krzesła czy zejście po schodach staje się źródłem dyskomfortu.
Typowe objawy zwyrodnienia stawów
Postępujące zużycie chrząstki niesie ze sobą serię charakterystycznych zjawisk. Jednym z najbardziej irytujących jest sztywność, która, choć początkowo krótka (wspomniana już sztywność poranna czy ,,startowa"), wraz z czasem trwania choroby zaczyna trwać coraz dłużej, skutecznie utrudniając funkcjonowanie. Ból pojawia się również w spoczynku, a choćby w nocy.
Stawy stają się coraz mniej elastyczne, zakres ich ruchu się ogranicza, a przy zginaniu można usłyszeć charakterystyczne trzeszczenia. Z czasem dochodzi do zniekształceń obrysów stawów, powstawania wyrośli kostnych (osteofitów) i zaniku okolicznych mięśni. Choroba przebiega falami: okresy względnej stabilizacji przeplatają się z zaostrzeniami, podczas których ból i obrzęk stawów stają się szczególnie dokuczliwe.
Waga a choroba zwyrodnieniowa stawów
Utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz regularna, umiarkowana aktywność fizyczna są niezmiernie ważne dla zdrowia stawów. Nadwaga nie tylko potęguje ból i sztywność, ale też przyspiesza niszczenie chrząstki. Każdy dodatkowy kilogram to większe obciążenie dla stawów, w dodatku tkanka tłuszczowa sama w sobie działa prozapalnie - wydziela substancje przyspieszające proces chorobowy. Badania pokazują, iż osoby otyłe dwukrotnie częściej zmagają się ze zmianami zwyrodnieniowymi niż osoby szczupłe, a jeżeli artroza pojawi się w jednym stawie, istnieje większe ryzyko, iż obejmie kolejne.
Dobra wiadomość? Utrata choćby kilku kilogramów potrafi znacząco zmniejszyć dolegliwości i spowolnić rozwój choroby, a przy tym ograniczyć potrzebę sięgania po leki przeciwbólowe, które choć skuteczne nie są wolne od działań niepożądanych.
Dieta a choroba zwyrodnieniowa stawów
Kondycja stawów w dużej mierze zależy od tego, co ląduje na naszym talerzu. Dieta ma realny wpływ na przebieg choroby zwyrodnieniowej, może łagodzić ból, wspierać regenerację chrząstki i zmniejszać stan zapalny. Warto więc sięgać po produkty, które odżywiają stawy od środka: pełnoziarniste zboża, tłuste ryby morskie bogate w kwasy omega-3, owoce morza oraz pełnowartościowe białko z chudego mięsa, nabiału czy roślin strączkowych. Nie zapominaj też o wapniu, fosforze, selenie i jodzie, czyli minerałach, które wspierają układ kostno-stawowy.
Aktywność fizyczna a choroba zwyrodnieniowa stawów
Wbrew obawom wielu osób z chorobą zwyrodnieniową, ruch nie szkodzi stawom, przeciwnie, pomaga im odzyskać sprawność. Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna łagodzi ból, poprawia ruchomość i pomaga utrzymać prawidłową masę ciała, co spowalnia postęp choroby. Wzmocnione mięśnie lepiej chronią stawy, odciążając zużytą chrząstkę, a poprawione krążenie wspiera jej regenerację i zmniejsza stan zapalny.
Klucz tkwi jednak w rozsądku: ćwiczenia muszą być dopasowane do możliwości organizmu, tak by nie przeciążały stawów. Dlatego warto skonsultować się z fizjoterapeutą, który pomoże dobrać bezpieczny zestaw ćwiczeń, przynoszących ulgę zamiast bólu.
Źródła:
W. Romanowski, A. Zdanowska, M. Romanowski, Choroba zwyrodnieniowa stawów - aktualne standardy leczenia, "Rheumatology Forum" 2016, t. 2, nr 2https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artrozahttps://www.thelancet.com/journals/lanrhe/article/PIIS2665-9913(23)00163-7/fulltext
CZYTAJ TAKŻE:Nie tylko ból. Kręgosłup może dawać o sobie znać w zaskakujący sposób
