Zgromadzenie WHO wytyczyło kierunki działania i nowy budżet

Podczas 78. Światowego Zgromadzenia Zdrowia państwa członkowskie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zatwierdziły historyczne decyzje dotyczące przyszłości globalnego zarządzania zdrowiem. Wśród zatwierdzonych inicjatyw znalazły się zwiększenie podstawowego budżetu programowego WHO, wzmocnienie struktur finansowania krajowego, nowe wytyczne dotyczące leków kontrolowanych oraz uchwalenie pakietu rezolucji w obszarach od zdrowia płuc po bezpieczeństwo biologiczne. Działania te odzwierciedlają nie tylko reakcję na pogłębiający się kryzys finansowania opieki zdrowotnej, ale także rosnące uznanie dla interwencji niefarmaceutycznych, tradycyjnej medycyny i społecznych determinantów zdrowia.

Wobec kryzysu finansowania systemów ochrony zdrowia oraz rosnących nierówności WHO uzyskała formalne poparcie dla zwiększenia składek członkowskich o 20 proc. poprawiając przewidywalność i elastyczność finansowania WHO poprzez zmiejszenie zależności od składek dobrowolnych. Zatwierdzono nowy budżet podstawowy w wysokości 4,2 mld dolarów na lata 2026–2027 oraz uruchomiono Rundę Inwestycyjną, która ma zapewnić stabilne finansowanie programu prac WHO do 2028 roku.

Początkowo planowany budżet sięgał 5,3 mld dolarów – redukcja do poziomu 4,2 mld odzwierciedla realia trudnej sytuacji fiskalnej państw członkowskich. Jak podkreślono, budżet posłuży wzmocnieniu technicznej współpracy, rozwojowi partnerstw oraz wspieraniu realizacji globalnych i krajowych celów zdrowotnych. Zapowiedziano też kolejne deklaracje inwestycyjne – do kwietnia w bieżącym roku zebrano 1,7 mld dolarów, a podczas Zgromadzenia dodano kolejne 210 mln. Co istotne, 35 spośród 62 państw deklarujących dotacje nie wspierało dotąd WHO dobrowolnymi składkami.

Zgromadzenie przyjęło nową rezolucję w sprawie wzmocnienia globalnych systemów finansowania opieki zdrowotnej. W obliczu planowanej redukcji pomocy zagranicznej o 40 proc. w 2025 roku i rosnących wydatków prywatnych państwa członkowskie zobowiązały się do zwiększenia finansowania z budżetów krajowych, reformy zarządzania finansami publicznymi i tworzenia bardziej odpornych systemów opieki zdrowotnej. WHO z kolei zadeklarowała wsparcie państw w zakresie analiz, norm oraz monitorowania postępów na drodze do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Dyrektor generalny WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, zaapelował o inwestycje w krajowe systemy danych zdrowotnych, które mogą zwiększyć odporność systemów na kryzysy oraz umożliwić skuteczniejsze alokowanie środków. Jak zaznaczył, dane i finansowanie to nie tylko kwestie techniczne, ale decyzje polityczne – determinujące jakość, dostępność i sprawiedliwość świadczeń zdrowotnych.

Wspólny głos zabrali ministrowie zdrowia z państw o niskich i średnich dochodach, takich jak Liberia, Rwanda, Malawi czy Egipt, wskazując na potrzebę wdrażania rozwiązań kierowanych przez kraj i opartych na danych. Profesor Senait Fisseha wiceprezes ds. programów międzynarodowych w Fundacji Susan Thompson Buffett podkreśliła konieczność przedefiniowania relacji między państwami a darczyńcami – „To kraje powinny przewodzić, a fundatorzy powinni nauczyć się podążać”.

WHO zaprezentowała także nowy zestaw wytycznych wspierających kraje w zapewnieniu bezpiecznego, sprawiedliwego i przystępnego cenowo dostępu do leków kontrolowanych – takich jak opioidy, benzodiazepiny, barbiturany czy ketamina – kluczowych w leczeniu bólu, zaburzeń psychicznych i terminalnych stanów chorobowych. Dokument stanowi odpowiedź na ogromne dysproporcje w globalnym dostępie do farmakoterapii – w 2021 roku ponad 80 proc. światowej konsumpcji morfiny trafiło do państw wysokorozwiniętych, podczas gdy miliony pacjentów w krajach o niższych dochodach, w tym 5,5 mln chorych terminalnie na raka, pozostało bez dostępu do skutecznego leczenia bólu. Wytyczne obejmują m.in. zakaz nieetycznego marketingu, rozwój lokalnej produkcji, zapewnienie przejrzystych łańcuchów dostaw i szkolenie personelu medycznego. Nowy dokument zostanie opublikowany w czerwcu 2025 roku.

Zgromadzenie przyjęło globalną strategię WHO w zakresie medycyny tradycyjnej, komplementarnej i integracyjnej na lata 2025–2034. Nowy dokument promuje oparte na dowodach podejście do praktyk lokalnych i rdzennych, uwzględniając aspekty regulacyjne, bezpieczeństwa i integracji z systemami opieki zdrowotnej. WHO podkreśla potrzebę ochrony różnorodności biologicznej oraz praw ludności rdzennej, a także wspierania współpracy międzysektorowej w zakresie zdrowia i środowiska.

W ramach zgromadzenia zatwierdzono szereg rezolucji tematycznych, które sygnalizują istotne przesunięcie w kierunku kompleksowej i zrównoważonej polityki zdrowotnej. Podkreślono pilną konieczność budowania społecznej spójności jako elementu profilaktyki zdrowotnej i zdrowia psychicznego. Przyjęto rezolucję, która wzywa do pilnych działań wobec chorób układu oddechowego, takich jak POChP, rak płuc, zapalenie płuc czy astma. Główne czynniki ryzyka – to zanieczyszczenie powietrza i używanie tytoniu. Zatwierdzono oddzielną rezolucję mającą na celu eliminację ołowiu jako czynnika ryzyka zdrowotnego.

Po raz pierwszy w historii WHO przyjęło rezolucję poświęconą chorobom nerek, wzywającą do zwiększenia dostępu do opieki nefrologicznej, wczesnej diagnostyki i profilaktyki. Państwa członkowskie zgodziły się na przedłużenie globalnego planu działań dotyczącego demencji. Zobowiązano się również do intensyfikacji działań na rzecz poprawy odżywiania kobiet w ciąży i małych dzieci. Choroby dermatologiczne zostały oficjalnie uznane za globalny priorytet zdrowia publicznego.

Państwa członkowskie zgodziły się na działania zmierzające do przeciwdziałania konsekwencjom zdrowotnym użycia broni jądrowej. Zgromadzenie przyjęło również zalecenia dotyczące poprawy standardów bezpieczeństwa w laboratoriach biologicznych.