Tętniak mózgu to miejscowe poszerzenie naczynia krwionośnego w mózgu, powstałe na skutek osłabienia ściany naczynia. Dokładna częstość występowania tętniaków nie jest znana, jednak szacuje się, iż zmiany te dotyczą od 0,2% do 7,9% populacji. Większość tętniaków ujawnia się poprzez krwawienie podpajęczynówkowe – stanowiące aż 88% przypadków. Pozostałe 8% manifestuje się objawami guza, a 4% wykrywa się przypadkowo podczas badań obrazowych wykonywanych z innych przyczyn.
Wiele z tych zmian pozostaje bezobjawowych aż do momentu ich pęknięcia. Niestety, przebicie tętniaka wywołuje poważny krwotok podpajęczynówkowy, który może skutkować utratą przytomności, śpiączką, a choćby śmiercią.
Przyczyny powstawania tętniaków mózgu
Za powstawanie tętniaków odpowiadają zarówno czynniki wrodzone, jak i nabyte. U niektórych osób obserwuje się wrodzone defekty w budowie tętnic, objawiające się niedoborem włókien mięśniowych i sprężystych w miejscach rozgałęzień naczyń. To powoduje osłabienie ścian i podatność na uwypuklenie pod wpływem ciśnienia krwi.
Do nabytych przyczyn zalicza się m.in. miażdżycę, nadciśnienie tętnicze oraz stany zapalne ścian naczyń krwionośnych. Ponieważ tętniaki rozwijają się powoli, na ogół diagnozuje się je u osób po 40. roku życia. Naukowcy nie potrafią w tej chwili wyjaśnić, dlaczego tylko wybrane osoby rozwijają te zmiany.
Jakie objawy może powodować tętniak mózgu?
Przez długi czas tętniaki mogą nie dawać żadnych symptomów. Jednak gdy obejmują znaczną powierzchnię lub uciskają okoliczne struktury mózgowe, pojawiają się uciążliwe dolegliwości takie jak:
- intensywne bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
- drętwienie twarzy,
- problemy z mową i koncentracją.
Przykładem jest aktorka Alžbeta Lenska, która przez wiele lat zmagała się jedynie z silnymi migrenami, będąc nieświadoma przyczyny – tętniaka w mózgu.
„Magiczne słowa” – znak rozpoznawczy pękającego tętniaka
Neurochirurg Łukasz Grabarczyk podkreśla, iż rozpoznanie pęknięcia tętniaka często jest możliwe już na podstawie opisu dolegliwości przez pacjenta. Gdy osoba trafiająca na izbę przyjęć mówi, iż nigdy nie miała tak silnego bólu głowy jak teraz, jest to dla lekarzy sygnał alarmowy.
„My, neurochirurdzy, jesteśmy szczególnie wyczuleni na pacjentów, którzy opisują ból głowy jako najsilniejszy w życiu. To są wręcz magiczne słowa, niemal jak rozpoznanie. Natychmiast kierujemy ich na badanie tomograficzne, spodziewając się krwawienia. Bardzo rzadko zdarza się, byśmy się pomylili.” – wyjaśnia lekarz w wywiadzie dla serwisu Medonet.
Co się dzieje, gdy tętniak pęka?
W chwili pęknięcia tętniaka dochodzi do krwotoku podpajęczynówkowego, który może prowadzić do udaru mózgu, choć nie jest to regułą. najważniejsze znaczenie ma szybka reakcja medyczna oraz przeprowadzenie badań obrazowych pozwalających określić zakres uszkodzeń i wybrać optymalną formę leczenia.
Leczenie pękniętego tętniaka odbywa się najczęściej na dwa sposoby:
- chirurgiczne założenie klipsa na szyjkę tętniaka – to procedura wymagająca otwarcia czaszki, mająca na celu zatrzymanie krwawienia,
- embolizacja – procedura mniej inwazyjna, podczas której radiolog poprzez tętnicę udową wprowadza do naczynia sprężyny lub stenty, które zatykają światło tętniaka i zapobiegają dalszemu krwawieniu.
Nie zawsze jednak embolizacja jest możliwa – w przypadku dużego krwotoku konieczne może być chirurgiczne usunięcie krwiaka.
Po zabiegu uwagę zwraca ryzyko wystąpienia skurczu naczyń mózgowych, który może skutkować kolejnym udarem, obniżając rokowania pacjenta.
Doświadczenie aktorki – dramatyczny moment pęknięcia tętniaka
Alžbeta Lenska opisała dla magazynu „Vogue” chwile po pęknięciu tętniaka, które były przerażające:
„Przyszłam do pracy, zagrałam pierwszy akt, zeszłam ze sceny i nagły, potworny ból mnie ogarnął. Czułam się słabo, gorąco, nie mogłam utrzymać równowagi. Gorączkowo próbowałam zdjąć ciasny kostium stylizowany na lata 30., czułam, iż się w nim duszę. Czołgając się po schodach, próbowałam dostać się do garderoby. Pracownica zauważyła mój stan i krzyknęła, by wezwać karetkę.”
Dlaczego szybka diagnoza jest tak ważna?
Szybkie wykrycie i leczenie pękniętego tętniaka to klucz do ratowania życia i ograniczenia powikłań neurologicznych. Dlatego tak ważne jest, aby nie lekceważyć choćby silnego, ale nietypowego bólu głowy i natychmiast zgłosić się do lekarza.
Bezobjawowość tętniaków stanowi poważne wyzwanie diagnostyczne, dlatego świadomość „magicznych słów”, jakimi są słowa pacjenta mówiącego o nagłym, najsilniejszym bólu głowy, jest niezbędna dla lekarzy.
