Szansa na uniwersalną szczepionkę przeciwnowotworową

Zdjęcie: Szczepionka


Opracowana przez naukowców z Florydy eksperymentalna szczepionka przeciwnowotworowa mRNA wzmocniła w testach na myszach działanie immunoterapii i zwiększyła skuteczność leczenia, wywołując silną odpowiedź przeciwko nowotworom. Testowany preparat, według jego autorów, może stanowić podwaliny pod uniwersalną szczepionkę przeciwnowotworową.


Niedawne badania przeprowadzone przez naukowców z University of Florida wykazało, iż połączenie nowej szczepionki z lekami przeciwnowotworowymi, zwanymi inhibitorami punktów kontrolnych układu odpornościowego, wywołało silną odpowiedź przeciwnowotworową. Badacze podkreślają, iż opracowana przez nich szczepionka mRNA może utorować drogę do uniwersalnej szczepionki, która pobudzi układ odpornościowy do walki z rakiem.


Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „Nature Biomedical Engineering” (DOI: 10.1038/s41551-025-01380-1).


Silne wsparcie dla układu odpornościowego


Naukowcy z University of Florida przetestowali swoją szczepionkę na myszach i odkryli, iż w połączeniu z immunoterapią wywołuje ona silną odpowiedź przeciwnowotworową. Zaskakujące jest to, iż szczepionka działa nie poprzez celowanie w konkretny rodzaj nowotworu, ale poprzez zapewnienie układowi odpornościowemu silnego wsparcia, co oznacza, iż można ją zastosować w przypadku praktycznie każdego rodzaju nowotworu.


Naukowcy osiągnęli niezwykle obiecujące wyniki po prostu pobudzając układ odpornościowy do reakcji. Dokonali tego poprzez stymulację ekspresji białka o nazwie PD-L1 wewnątrz guzów, co zwiększyło ich podatność na leczenie.


– Nasz artykuł opisuje bardzo nieoczekiwaną i ekscytującą obserwację: szczepionka niespecyficzna dla żadnego konkretnego nowotworu lub wirusa – o ile jest to szczepionka mRNA – może prowadzić do efektów specyficznych dla nowotworu – powiedział Elias Sayour, współautor publikacji, dodając, iż wyniki badań ujawniają potencjalną przyszłą ścieżkę leczenia – alternatywę dla operacji, radioterapii i chemioterapii – o szerokim znaczeniu dla walki z wieloma rodzajami nowotworów opornych na leczenie. – To odkrycie jest dowodem na to, iż takie szczepionki potencjalnie mogłyby zostać wprowadzone na rynek jako uniwersalne szczepionki przeciwnowotworowe, uwrażliwiające układ odpornościowy na konkretny nowotwór pacjenta – przyznał Sayour.


Szczepionki przeciwnowotworowe


Naukowcy od lat pracują nad szczepionkami, które mogłyby uchronić przed nowotworem. Generalnie są dwa główne podejścia. Pierwsze to szczepionki ukierunkowane na specyficzne białka obecne u dużej części pacjentów z określonym rodzajem nowotworu. Drugie to personalizacja szczepionki dla konkretnego pacjenta. Tu dobrze sprawdzają się szczepionki mRNA, dając nadzieję na opracowanie terapii na niektóre z najbardziej agresywnych i śmiertelnych nowotworów. Nowe badania pokazują, iż pozostało jedna opcja, dająca szansę na dużą skuteczność: szczepionki, które można łączyć z innymi terapiami w celu leczenia każdego rodzaju nowotworu.


– Odkryliśmy, iż stosując szczepionkę zaprojektowaną nie specjalnie przeciwko nowotworowi, ale raczej stymulującą silną odpowiedź immunologiczną, mogliśmy wywołać bardzo silną reakcję przeciwnowotworową – wyjaśnił Duane Mitchell, współautor publikacji. – Ma to zatem znaczny potencjał, aby znaleźć szerokie zastosowanie u pacjentów onkologicznych, a choćby doprowadzić nas do stworzenia gotowej szczepionki przeciwnowotworowej – dodał.


Obiecujące wyniki testów


W ubiegłym roku naukowcy z Sayourem na czele opublikowali badania na łamach „Cell” (DOI: 10.1016/j.cell.2024.04.003), w których pokazali, jak dzięki szczepionki mRNA przeprogramować układ odpornościowy tak, by zaatakował glejaka wielopostaciowego, jednego z bardziej agresywnych nowotworów. W terapii badacze wykorzystali eksperymentalną, spersonalizowaną szczepionkę stworzoną z komórek nowotworowych pacjenta, która pobudziła silną odpowiedź układu odpornościowego, co w efekcie wyeliminowało guza.


Uczeni zachęceni sukcesami sprzed roku zmienili nieco swoją technologię na potrzeby nowych badań. Użyta przez nich eksperymentalna szczepionka mRNA była podobna do szczepionek opracowanych przeciwko COVID-19, ale z tą różnicą, iż nie miała określonego celu. Została zaprojektowana tak, aby wywołać silną odpowiedź immunologiczną.


Do testów badacze wykorzystali myszy, którym wszczepiono komórki nowotworowe czerniaka, raka kości i raka mózgu, by symulować różne rodzaje nowotworów. Podawali im swoją szczepionkę razem z lekiem zwanym inhibitorem PD-1, który, jak to opisał Sayour, jest rodzajem przeciwciała monoklonalnego, które próbuje „uświadomić” układowi odpornościowemu, iż guz jest obcy. Lek ten należy do tzw. inhibitorów punktów kontrolnych, które okazały się skuteczne w walce z czerniakiem, nowotworem płuc i nerek.


W mysim modelu czerniaka badacze zaobserwowali obiecujące rezultaty w przypadku guzów normalnie opornych na leczenie. W innych typach badanych nowotworów też dostrzegli korzystne efekty. W niektórych przypadkach guzy zostały całkowicie wyeliminowane.


Sayour i współpracownicy zaobserwowali, iż zastosowanie szczepionki mRNA do aktywacji odpowiedzi immunologicznej pozornie niezwiązanej z chorobą nowotworową może skłonić limfocyty T, które wcześniej nie działały, do szybkiego namnażania się i niszczenia nowotworu, jeżeli odpowiedź wywołana przez szczepionkę będzie wystarczająco silna.


Według Mitchella, implikacje badania są ogromne. – To potencjalnie uniwersalny sposób na pobudzenie odpowiedzi immunologicznej pacjenta. Byłoby to przełomowe odkrycie, gdyby dało się je uogólnić w badania na ludziach – przyznał. Dodał też, iż wyniki ich badań wskazują na potencjał uniwersalnej szczepionki przeciwnowotworowej, która mogłaby aktywować układ odpornościowy i przygotować go do współpracy z inhibitorami punktów kontrolnych w celu zwalczania nowotworów.Zespół badawczy pracuje w tej chwili nad udoskonaleniem swoich preparatów i jak najszybszym przejściem do badań klinicznych na ludziach.


Źródło: University of Florida, fot. PAHO/ Flickr/ CC BY-ND 2.0