Przyczyny tężyczki - skąd się bierze choroba?
Przyczyny tężyczki to temat niezwykle ciekawy, bo pokazuje, jak delikatna może być równowaga w organizmie. Za problem opowiada przede wszystkim niedobór wapnia (hipokalcemia) - to on sprawia, iż nerwy i mięśnie stają się nadpobudliwe, wywołując charakterystyczne drętwienia, mrowienia i bolesne skurcze. Ale to dopiero początek układanki.
Do tężyczki może prowadzić także zasadowica oddechowa (do której dochodzi m.in. w trakcie hiperwentylacji), która nie dość, iż sama w sobie zwiększa pobudliwość nerwów, to dodatkowo powoduje związanie wolnych jonów wapnia z krwi, zmniejszając stężenie jego aktywnej postaci. Istotną rolę w rozwoju zaburzenia odgrywa również niedobór magnezu - pierwiastka, który wpływa na gospodarkę wapniową i potasową: jego niewystarczająca ilość w ustroju, sprawia, iż choćby suplementacja nie odnosi żadnego rezultatu.Reklama
Zdarza się także, iż tężyczka towarzyszy niedoborowi potasu, a rzadziej również fosforanów. Warto pamiętać, iż przyczyny te mogą się nakładać, tworząc efekt domina: zaburzenia elektrolitowe wywołują skurcze, a one same mogą prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
Objawy tężyczki
Wśród wszystkich możliwych manifestacji tężyczki na pierwszy plan wysuwają się dość charakterystyczne dolegliwości: mrowienie i drętwienie wokół ust, parestezje rąk i stóp oraz bolesne, symetryczne skurcze mięśni.
Klasyczne objawy fizykalne to objaw Chvostka (drżenie mięśni twarzy po opukaniu nerwu twarzowego przed uchem) i objaw Trousseau (kurcz rąk i stóp po założeniu i napompowaniu mankietu ciśnieniomierza powyżej wartości skurczowej). Typowy jest także skurcz dłoni (tzw. "ręka położnika"), z wyprostem palców, zgięciem nadgarstka i odwiedzeniem kciuka, oraz ustawienie końsko-szpotawe stóp.
Znakiem rozpoznawczym tężyczki są także skurcze postępujące w kierunku proksymalnym, obejmujące kolejne grupy mięśni kończyn, tułowia, a choćby twarzy. W tym ostatnim przypadku może dojść do zaciśnięcia powiek lub ust (tzw. usta karpia). Co istotne, świadomość podczas napadu zwykle pozostaje zachowana, choć zdarza się utrata przytomności z towarzyszącymi drgawkami.
W cięższych przypadkach objawy tężyczki mogą dotyczyć również mięśni oddechowych - skurcz krtani czy oskrzeli prowadzi wówczas do groźnej duszności. Towarzyszyć temu mogą też inne dolegliwości ze strony układu autonomicznego: potliwość, kolki brzuszne, bóle w klatce piersiowej, nieprawidłowa praca serca, a choćby bóle głowy związane ze skurczem naczyń mózgowych.
W praktyce klinicznej częściej spotyka się postać utajoną tężyczki, która jest o wiele trudniejsza do rozpoznania ze względu na nieswoiste objawy. Na obraz zaburzenia mogą składać się: przewlekłe zmęczenie, drażliwość, zaburzenia koncentracji i pamięci, napady paniki, bezsenność czy hiperwentylacja, a także dolegliwości somatyczne - drżenia rąk, bóle i kurcze mięśni (zwłaszcza łydek i stóp), nadmierna potliwość, uczucie ciała obcego w gardle czy objawy przypominające choroby serca i układu oddechowego.
Jak diagnozuje się tężyczkę?
Diagnostyka tężyczki opiera się przede wszystkim na charakterystycznym obrazie klinicznym, ale potwierdzenie wymaga badań dodatkowych. W badaniach laboratoryjnych często stwierdza się hipokalcemię, hipo- lub hipermagnezemię, hiperfosfatemię, niskie stężenie witaminy D czy nieprawidłowy poziom parathormonu.
W przypadku podejrzenia tężyczki utajonej wykonuje się próby tężyczkowe, np. próbę ischemiczną, w której po długotrwałym uciśnięciu kończyny i hiperwentylacji w EMG pojawiają się charakterystyczne wieloiglicowe wyładowania. W diagnostyce pomocne są też badania czynnościowe - EKG może ujawnić wydłużenie odstępu QT, zaburzenia rytmu czy bloki przewodzenia, a echokardiografia wypadanie płatka zastawki dwudzielnej.
EEG przy znacznej hipokalcemii pokazuje zwolnienie i nieregularność rytmu alfa, pojawienie się fal theta lub napadowych wyładowań. Różnicowanie tężyczki jest kluczowe, bo jej napady mogą przypominać padaczkę (choć zwykle bez utraty świadomości czy przygryzienia języka), migrenę, przejściowe niedokrwienie mózgu, a choćby zaostrzenie astmy czy dławicę piersiową. W przypadku formy utajonej objawy bywają tak niespecyficzne, iż często mylone są z zespołami lękowymi, depresją czy zaburzeniami koncentracji. Dzięki odpowiedniej diagnostyce można jednak oddzielić tężyczkę od innych schorzeń i włączyć skuteczne leczenie.
Postępowanie w przypadku tężyczki
Leczenie tężyczki ma dwa cele: szybkie przerwanie objawów i długofalowe wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz ewentualnej choroby podstawowej. W stanach ostrych, gdy pojawiają się bolesne skurcze mięśni, a choćby zaburzenia oddychania konieczna jest hospitalizacja i dożylne podanie preparatów wapnia (najczęściej 10-procentowego glukonianu wapnia) lub magnezu, w zależności od przyczyny.
W lżejszych przypadkach zwykle wystarcza suplementacja doustna: wapnia, magnezu i witaminy D, która wspiera prawidłowe wchłanianie minerałów. W tężyczce utajonej stosuje się także witaminę B6, a u pacjentów z objawami psychicznymi wynikającymi z hipomagnezemii pomocne mogą być techniki relaksacyjne czy farmakoterapia.
Profilaktyka tężyczki
Podstawą w unikaniu problemów z nadpobudliwością nerwowo-mięśniową jest profilaktyka - utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia i magnezu, szczególnie u osób po operacjach tarczycy, z zaburzeniami wchłaniania czy przewlekle przyjmujących leki wpływające na gospodarkę elektrolitową (np. inhibitory pompy protonowej lub diuretyki pętlowe).
Coraz większe znaczenie zyskują także nowoczesne środki farmaceutyczne, jak teryparatyd (rekombinowany fragment parathormonu), stosowany w ciężkich, pooperacyjnych hipokalcemiach. Wczesne rozpoznanie i szybkie wyrównanie zaburzeń elektrolitowych pozwala nie tylko opanować napad, ale też zapobiec groźnym powikłaniom od zaburzeń rytmu serca przez drgawki, aż po rabdomiolizę, czyli rozpad mięśni zagrażający życiu.
Źródła:
Johnson MM, Patel S, Williams J. Don't Take It 'Lytely': A Case of Acute Tetany. Cureus. 2019https://www.researchgate.net/publication/326777699_Tetany_as_the_cause_underlying_the_loss_of_consciousness
CZYTAK TAJŻE:
