Przewlekłe zapalenie przyzębia to jedna z najczęściej występujących, a zarazem najbardziej bagatelizowanych chorób jamy ustnej. Charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym dziąseł i tkanek przyzębia, który może prowadzić do utraty zębów. Jakie są przyczyny przewlekłego zapalenia przyzębia? Jak się objawia? Jakie metody leczenia oferuje nowoczesna periodontologia?
Współczesna stomatologia kładzie nacisk nie tylko na leczenie ubytków próchnicowych, ale także na zachowanie zdrowia dziąseł i przyzębia. To właśnie choroby przyzębia – a w szczególności ich przewlekła postać – stanowią jedno z największych wyzwań zdrowotnych w populacji dorosłych. Ich podstępny charakter, długi czas rozwoju bez wyraźnych dolegliwości bólowych oraz wieloczynnikowa etiologia sprawiają, iż bardzo często diagnozowane są zbyt późno. Tymczasem stan przyzębia odgrywa kluczową rolę dla zachowania zdrowia całego organizmu, wpływając m.in. na układ sercowo-naczyniowy, metaboliczny oraz immunologiczny.
Choroby przyzębia poważnym problemem w polskim społeczeństwie
W Polsce choroby przyzębia są nie tylko powszechne, ale niestety również bagatelizowane przez pacjentów. Szacuje się, iż objawy wskazujące na stan zapalny dziąseł występują… u niemal 90% osób powyżej 35. roku życia. Niemal połowa osób po 40. roku życia cierpi na przewlekłe zapalenie przyzębia, zwane także paradontozą.
Niestety, wielu pacjentów zgłasza się do stomatologa dopiero w zaawansowanym stadium choroby, gdy dochodzi do rozchwiania zębów lub ich utraty. Wynika to zarówno z braku wiedzy na temat chorób przyzębia, jak i z niskiej świadomości dotyczącej konieczności regularnych wizyt kontrolnych w gabinecie stomatologicznym oraz profesjonalnej higienizacji.
Konsekwencje zdrowotne nieleczonego zapalenia dziąseł i przyzębia są znacznie poważniejsze niż mogłoby się wydawać. Przewlekły stan zapalny w jamie ustnej może prowadzić do nasilenia chorób układu krążenia, pogorszenia kontroli glikemii u osób z cukrzycą, a także zwiększa ryzyko udaru mózgu i powikłań ciążowych. Choroby przyzębia nie są więc wyłącznie problemem stomatologicznym – mają dobrze udokumentowane związki ze zdrowiem ogólnym.
Czym jest zapalenie przyzębia? Definicja i klasyfikacja
Zapalenie przyzębia to przewlekły proces zapalny obejmujący tkanki otaczające ząb – dziąsło, ozębną, cement korzeniowy i kość wyrostka zębodołowego. Jest to schorzenie postępujące, prowadzące do destrukcji tkanek podporowych zęba, a w konsekwencji – do jego utraty. Proces ten ma podłoże bakteryjne, jednak rozwój choroby zależy również od czynników środowiskowych, genetycznych i immunologicznych.
Według międzynarodowej klasyfikacji periodontologicznej, zapalenie przyzębia klasyfikuje się nie tylko według zaawansowania, ale także według tempa progresji, co umożliwia lepsze dopasowanie metod leczenia do konkretnego przypadku. Stadium choroby określane jest na podstawie poziomu utraty tkanek przyzębia, liczby utraconych zębów oraz złożoności leczenia. Stopień progresji natomiast zależy od tempa utraty tkanek, obecności czynników ryzyka (np. palenia tytoniu) i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Przewlekłe zapalenie przyzębia. Jakie są jego przyczyny?
Etiologia przewlekłego zapalenia przyzębia jest złożona. Choć punktem wyjścia jest obecność płytki nazębnej, w której bytują chorobotwórcze bakterie, rozwój choroby zależy od szeregu współistniejących czynników ryzyka, takich jak:
• niewłaściwa higiena jamy ustnej, prowadząca do nagromadzenia złogów nazębnych,
• predyspozycje genetyczne, wpływające na podatność na stany zapalne,
• palenie tytoniu, będące jednym z najpoważniejszych czynników ryzyka,
• niekontrolowana cukrzyca typu 1 i 2, która osłabia zdolności obronne tkanek,
• długotrwały stres, wpływający na funkcjonowanie układu odpornościowego i stan mikroflory jamy ustnej,
• niedobory żywieniowe (szczególnie witaminy C i D),
• wady zgryzu i zaburzenia okluzji, które mogą pogarszać przebieg zapalenia,
• choroby ogólnoustrojowe oraz przyjmowanie niektórych leków, np. immunosupresyjnych.
Jak rozpoznać objawy zapalenia przyzębia?
Przewlekłe zapalenie przyzębia rozwija się stopniowo, a w pierwszych etapach bywa bezobjawowe, co utrudnia jego wczesne rozpoznanie. Wśród najbardziej charakterystycznych objawów klinicznych wymienia się:
• krwawienie dziąseł podczas szczotkowania lub nitkowania,
• zaczerwienienie i obrzęk dziąseł,
• ból dziąseł przy dotyku,
• cofanie się dziąseł, prowadzące do odsłonięcia szyjek zębowych,
• nadwrażliwość dziąseł na bodźce termiczne i mechaniczne,
•nieprzyjemny zapach z ust, trudny do wyeliminowania poprzez codzienną higienę,
• tworzenie się patologicznych kieszonek dziąsłowych,
• ruchomość zębów, ich przesuwanie się lub zmiana ustawienia w łuku zębowym,
• obecność ropni i wysięku z kieszonek dziąsłowych.
Objawy te powinny skłonić pacjenta do pilnej konsultacji z dentystą, ponieważ ich ignorowanie prowadzi do nieodwracalnych zmian w strukturze przyzębia.
Na czym polega leczenie zapalenia przyzębia w postaci przewlekłej?
Leczenie przewlekłego zapalenia przyzębia wymaga indywidualnego podejścia i współpracy między pacjentem a zespołem stomatologicznym. Proces terapeutyczny składa się z kilku faz: wstępnej, adekwatnej i podtrzymującej.
W fazie wstępnej konieczne jest usunięcie osadów i kamienia nazębnego – najczęściej poprzez skaling naddziąsłowy i poddziąsłowy oraz root planing, czyli wygładzenie powierzchni korzeni zębów. Istotnym elementem jest także dopasowany do potrzeb instruktaż higieny jamy ustnej, obejmujący techniki szczotkowania, prawidłowe stosowanie nici dentystycznej i irygatorów, dobór odpowiednich past do zębów oraz płynów do płukania jamy ustnej.
W fazie adekwatnej, jeżeli stan zapalny nie ulega redukcji, wdraża się leczenie chirurgiczne, obejmujące np. kiretaż zamknięty i otwarty, resekcję kieszonek przyzębnych czy zabiegi regeneracyjne, m.in. z zastosowaniem biomateriałów. W niektórych przypadkach stosuje się także antybiotykoterapię miejscową lub ogólnoustrojową.
Faza podtrzymująca polega na systematycznych wizytach kontrolnych co 3-6 miesięcy oraz profilaktycznej higienizacji. Celem jest utrzymanie dobrego stanu zdrowia i zapobieganie nawrotom choroby.
Czy można zapobiegać zapaleniu przyzębia? Poznaj zasady profilaktyki!
Profilaktyka przewlekłego zapalenia przyzębia jest możliwa i skuteczna, jednak wymaga konsekwencji. najważniejsze znaczenie ma codzienne utrzymywanie wysokiego poziomu higieny jamy ustnej, co obejmuje nie tylko szczotkowanie, ale także dokładne czyszczenie przestrzeni między zębami oraz regularne stosowanie płukanek antyseptycznych.
Nieodzownym elementem profilaktyki są regularne wizyty u stomatologa i higienistki – przynajmniej dwa razy w roku – podczas których możliwe jest wczesne wykrycie zmian chorobowych i wykonanie profesjonalnego oczyszczania. Duże znaczenie ma również prowadzenie zdrowego stylu życia, unikanie używek (zwłaszcza tytoniu), zbilansowana dieta bogata w antyoksydanty i witaminy, a także kontrola chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca. Należy pamiętać, iż pacjent z chorobą przyzębia pozostaje pod opieką periodontologiczną tak naprawdę przez całe życie, dlatego tak ważna jest świadomość własnej odpowiedzialności za utrzymanie zdrowia przyzębia.
Przewlekłe zapalenie przyzębia to schorzenie o poważnych konsekwencjach zdrowotnych, których można jednak w dużej mierze uniknąć poprzez profilaktykę i wczesne leczenie. Choć jego przyczyny są złożone, a przebieg często bezobjawowy, współczesna stomatologia dysponuje skutecznymi narzędziami diagnostycznymi i terapeutycznymi. Kluczową rolę odgrywa tu zarówno wiedza lekarza, jak i zaangażowanie pacjenta w codzienną higienę oraz regularną kontrolę stanu jamy ustnej.
