Nowoczesny test molekularny HPV HR oraz cytologia na podłożu płynnym zostały włączone do Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy w Polsce. Zmieniony program profilaktyczny oznacza dla polskich pacjentek dostęp do badań opartych na najnowszej wiedzy medycznej i standardach światowych. Test molekularny jest dwukrotnie skuteczniejszy od konwencjonalnej cytologii w wykrywaniu przedrakowych zmian szyjki macicy. Dzięki temu kobiety w Polsce zyskują realną szansę na uniknięcie zachorowania na raka szyjki macicy, przez wykrycie zmian przedrakowych na bardzo wczesnym etapie.
Podczas konferencji prasowej, która odbyła się w Narodowym Instytucie Onkologii, minister zdrowia Izabela Leszczyna przedstawiła założenia nowego elementu profilaktyki raka szyjki macicy, podkreślając ogromne znaczenie badań.
– Lipiec 2025 roku to bardzo dobry miesiąc dla zdrowia wszystkich kobiet w Polsce. Wprowadzamy badanie na HPV HR, czyli test, który wykrywa wirusa brodawczaka ludzkiego, odpowiedzialnego za bardzo groźne nowotwory raka szyjki macicy, ale także nowotwory głowy i szyi. To badanie jest finansowane przez NFZ. W Polsce mamy dwie niezwykle ważne rzeczy dla profilaktyki raka szyjki macicy. Po pierwsze w profilaktyce pierwotnej mamy szczepienia dla dziewcząt i chłopców, między 9. a 14. rokiem życia – szczepienia, które młode pokolenia uwolnią od raka szyjki macicy, raka głowy, raka szyi, tych nowotworów, które są wywoływane właśnie przez ten wirus. Teraz mamy także niezwykle istotną rzecz w profilaktyce wtórnej – powiedziała minister zdrowia Izabela Leszczyna.
Minister zachęca kobiety do zadbania o swoje zdrowie. – To jest absolutny przełom. To co mnie niezwykle cieszy to to, iż w tej profilaktyce wtórnej wszystkie kobiety w Polsce będą mogły skorzystać z badania, które wykryje nie tylko zmiany nowotworowe, ale wykryje także wirusa, który może te zmiany dopiero spowodować. Wszystko w rękach pacjentek. Zgłaszajmy się do poradni ginekologiczno-położniczych, które mają umowy z NFZ. Będziemy namawiać także kolejne POZ-y, czyli te nasze przychodnie z lekarzami rodzinnymi, żeby to położna mogła pobierać tam materiał od kobiet. Badajmy się, bo naprawdę jesteśmy w stanie wyeliminować jedną z niezwykle groźnych chorób.
Do udziału w programie nie potrzeba skierowania. Wystarczy, iż pacjentka zgłosi się do placówki, która wykonuje takie badania. w tej chwili jest blisko 2700 miejsc w całej Polsce, które mają uprawnienia do realizacji Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy – każda poradnia położniczo-ginekologiczna, która ma podpisaną umowę z NFZ oraz niektóre poradnie POZ. Program jest skierowany do kobiet w wieku 25-64 lata.
Prof. Andrzej Nowakowski, kierownik Poradni Profilaktyki Raka Szyjki Macicy Narodowego Instytutu Onkologii, przypomniał podczas konferencji, iż zmiany w programie profilaktyki raka szyjki macicy dotyczą nie tylko samej metody badania, ale także częstotliwości jego wykonywania.
– Zmieniamy nie tylko rodzaj badania – wymaz w kierunku wirusa HPV zastępuje klasyczną cytologię – ale także interwał czasowy między kolejnymi badaniami. Wynika to z ogromnej wartości diagnostycznej testu HPV. Ujemny wynik oznacza bardzo niskie ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w ciągu kolejnych pięciu lat, dlatego kolejne badanie może być wykonywane właśnie w takim odstępie czasu – mówił prof. Andrzej Nowakowski. – Apelujemy do kobiet, by korzystały z tych badań profilaktycznych. Tym bardziej, iż na rynku komercyjnym są one stosunkowo kosztowne, a od lipca tego roku – dzięki wprowadzonym zmianom w programie profilaktyki – będą dostępne w ramach NFZ.
Nowy, 5-letni, schemat zakłada wykonanie testu HPV HR z genotypowaniem, który wykrywa DNA lub RNA wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) o wysokim ryzyku onkogennym w wymazie z szyjki macicy.
- Jeżeli wynik badania będzie ujemny – lekarz zaleci ponowne badanie profilaktyczne po upływie 3 lub 5 lat, w uzasadnionych przypadkach po upływie 12 miesięcy.
- Jeżeli wynik testu HPV HR będzie dodatni – z tego samego materiału wykonana będzie cytologia płynna (LBC). jeżeli jej wynik będzie prawidłowy, lekarz zaleci ponowne badanie profilaktyczne po upływie 12 miesięcy.
- Jeśli w wyniku badania cytologicznego zostaną stwierdzone zmiany o charakterze dysplastycznym – lekarz ginekolog skieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę, tj. badanie kolposkopowe lub badanie kolposkopowe z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego. W przypadku rozpoznania raka szyjki macicy lub inne schorzenie – pacjentka zostanie skierowana do leczenia specjalistycznego lub na dalszą diagnostykę.
– Chcemy odwrócić dotychczasowy system, a profilaktyka jest podstawą tej zmiany. Wiele lat ‚stawialiśmy’ na medycynę naprawczą. Czas, by ten model odwrócić. Zdrowie to inwestycja i wszyscy musimy to rozumieć. jeżeli mamy do dyspozycji tak czułe narzędzia, ci, którzy z nich korzystają – a jest ich coraz więcej – mogą czuć się bezpiecznie – powiedział konsultant krajowy ds. ginekologii onkologicznej prof. Mariusz Bidziński – Dla mnie, jako ginekologa onkologicznego, ta zmiana to wielkie święto. Uzyskałem nowe narzędzie, które jest niezwykle istotne w działaniach profilaktycznych.
Badania HPV HR oraz cytologia na podłożu płynnym (LBC) są powszechnie stosowane w wielu krajach Europy i świata jako elementy nowoczesnych programów profilaktyki raka szyjki macicy. Badania na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) – jako podstawowe badania przesiewowe – są rekomendowane przez WHO i UE.
– Polska stawia dziś kolejny krok w kierunku skuteczniejszej i bardziej precyzyjnej profilaktyki, opierając ją na nauce i nowoczesnych technologiach – z korzyścią dla zdrowia i życia tysięcy kobiet – podsumowała dr. hab. n. med. Beata Jagielska, dyrektor NIO-PIB.
Program jest realizowany pod nadzorem Ministerstwa Zdrowia, finansuje go Narodowy Fundusz Zdrowia, we wdrożenie zaangażowany został Narodowy Instytut Onkologii (NIO) m.in. jako Centralny Ośrodek Koordynujący Programy Profilaktyki. Jest to również realizacja jednego z istotnych zobowiązań Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) – krok milowy w kierunku nowoczesnej i skutecznej profilaktyki onkologicznej w Polsce.
Przed wprowadzeniem testu HPV HR do „Programu profilaktyki raka szyjki macicy” w latach 2019-2023 został przeprowadzony pilotaż – do badania zrekrutowano łącznie 33 689 kobiet. Wykonał go Centralny Ośrodek Koordynujący funkcjonujący w NIO-PIB we współpracy z konsorcjantami (łącznie kilkadziesiąt ośrodków na terenie kraju).
