Palenie tytoniu przez kobiety w ciąży może mieć potencjalny związek z zaburzeniami rozwoju uzębienia u dzieci, łączne z występowaniem MIH, defektów szkliwa i hipodoncji – wynika z przeglądu systematycznego naukowców z The University of Sydney School of Dentistry, opublikowanego na łamach czasopisma „Evidence-Based Dentistry”. Ze względu na niską jakość dostępnych dowodów oraz niespójność wyników badań obserwacyjnych, konieczne są jednak dalsze wysokiej jakości badania – wskazują autorzy.
W majowym wydaniu czasopisma „Evidence-Based Dentistry” opublikowano przegląd systematyczny autorstwa grupy naukowców z The University of Sydney School of Dentistry, w którym analizowano związek między paleniem tytoniu przez kobiety w ciąży (ang. MSDP – maternal smoking during pregnancy) a nieprawidłowościami w rozwoju uzębienia ich dzieci.
Choć negatywny wpływ palenia na zdrowie płodu i przebieg ciąży jest dobrze udokumentowany – obejmuje m.in. zwiększone ryzyko poronień, przedwczesnych porodów i niskiej masy urodzeniowej dziecka – wciąż wiele kobiet decyduje się na palenie w czasie ciąży. W Australii w 2021 r. dotyczyło to jednej na dwanaście ciężarnych.
Zaburzenia rozwoju zębów – istotny problem zdrowotny
Nieprawidłowości w rozwoju zębów mogą mieć wpływ zarówno na funkcjonalność, jak i estetykę uzębienia, a tym samym – obniżać jakość życia pacjenta.
Rozwój zębów (odontogeneza) to złożony proces rozpoczynający się około 6. tygodnia życia płodowego i trwający aż do pierwszego roku życia. Zęby mleczne zaczynają się wyrzynać przeciętnie w 8,6 miesiącu życia, ostatnie pojawiają się około 28. miesiąca. Zęby stałe pojawiają się między 6. a 12. rokiem życia, a rozwój ich korzeni może trwać jeszcze 2-3 lata. Proces mineralizacji koron zębów mlecznych kończy się zwykle w pierwszym roku życia, natomiast dla zębów stałych — około 8.-9. roku życia (z wyjątkiem ósemek).
Każde zakłócenie tego procesu może skutkować nieprawidłową liczbą i/lub niewłaściwym kształtem zębów, a także uszkodzeniami szkliwa. Chociaż naukowcy już od dawna przypuszczali, iż palenie przez matkę w czasie ciąży może być czynnikiem ryzyka, dotychczasowe badania przynosiły sprzeczne wyniki — co było bezpośrednim impulsem do przeprowadzenia opisywanego przeglądu.
Zakres analizy i metodologia
Autorzy przeanalizowali dane z 17 badań obserwacyjnych wyszukanych w sześciu bazach danych. Skupiono się na takich zaburzeniach rozwojowych, jak hipomineralizacja trzonowcowo-siekaczowa (MIH), inne defekty szkliwa, hipodoncja, przedwczesne wyrzynanie zębów oraz anomalia krótkich korzeni.
W badaniach uwzględniono różne scenariusze ekspozycji na dym tytoniowy – od palenia okazjonalnego po codzienne, od ekspozycji ogólnej po specyficzne dla konkretnego trymestru. Tylko dwa badania raportowały liczbę wypalanych papierosów – w pozostałych stosowano odpowiedzi binarne (tak/nie).
Wyniki przeglądu: palenie a anomalie uzębienia
Większość analizowanych badań wykazała potencjalne powiązania między paleniem w ciąży a zaburzeniami rozwoju zębów, w tym defektami szkliwa, hipodoncją oraz anomalią krótkich korzeni. W przypadku MIH wyniki były niespójne – część badań potwierdziła związek, inne go nie wykazały.
Z kolei defekty szkliwa inne niż MIH, braki zębowe i krótkie korzenie częściej wykazywały związek z paleniem w ciąży. Wzorzec wyrzynania zębów nie wykazał jednak spójnych zależności – większość badań nie stwierdziła związku, choć dwa wykazały statystycznie istotne powiązania z przedwczesnym wyrzynaniem.
Hipodoncja wykazywała zależność od dawki — im więcej papierosów wypalała matka, tym większe ryzyko wystąpienia braków zębowych u dziecka. Może to sugerować związek przyczynowo-skutkowy.
Potencjalne mechanizmy biologiczne
Jedną z hipotez tłumaczących wpływ palenia w okresie ciąży na rozwój zębów jest wywoływany przez dym tytoniowy stres oksydacyjny i niedotlenienie łożyska. Zarówno palenie czynne, jak i bierne, mogą negatywnie wpływać na komórki odpowiedzialne za rozwój struktur zębowych. Skutkiem mogą być braki zębowe lub niedorozwój uzębienia.
Dodatkowo, przewlekłe niedotlenienie płodu spowodowane nikotyną może zaburzać prawidłową mineralizację szkliwa. W badaniach na zwierzętach wykazano, iż ekspozycja na nikotynę wpływa na funkcjonowanie ameloblastów – komórek odpowiedzialnych za tworzenie szkliwa, co może tłumaczyć tego typu defekty.
Jakość dowodów i potrzeba dalszych badań
Jednocześnie w przeglądzie zaznaczono, iż jakość danych zawartych w analizowanych badaniach została oceniona jako niska lub bardzo niska. Przyczyną są m.in. duża różnorodność metodologiczna, poleganie na samoopisie pacjentek (brak obiektywnych biomarkerów), niewystarczające uwzględnianie czynników zakłócających oraz niespójność wyników.
Autorzy przeglądu podkreślają pilną potrzebę prowadzenia dobrze zaprojektowanych badań prospektywnych, które wykorzystywałyby wiarygodne markery biologiczne, dokładnie raportowały czas i intensywność ekspozycji oraz lepiej kontrolowały zmienne zakłócające.
Praca „The association between maternal smoking during pregnancy and dental development in offspring: a systematic review” dostępna jest w czasopiśmie „Evidence-Based Dentistry”.
Objawy złych nawyków, takich jak przygryzanie wargi czy policzka, pierwsze symptomy bruksizmu, skutki uboczne przyjmowania leków lub różnego rodzaju zaburzeń ogólnoustrojowych – m.in. o tym mogą świadczyć wykrywane podczas badania stomatologicznego zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej u dzieci. – Błona śluzowa jest dla ciała tym, czym dla duszy są oczy, czyli zwierciadłem. Na niej widać wszystko – mówi prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, kierownik Zakładu Stomatologii Dziecięcej WUM, prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, konsultant krajowa z zakresu stomatologii dziecięcej.
Źródła: https://www.nature.com/articles/s41432-025-01168-x
https://www.news-medical.net/
