Pacjent dializowany w gabinecie stomatologicznym

dentonet.pl 5 dni temu

Zdjęcie: Pacjent dializowany w gabinecie stomatologicznym

Choroby nerek to schorzenia, które mają bezpośredni wpływ na zdrowie jamy ustnej. Dla asystentek i higienistek stomatologicznych pacjent dializowany to wyzwanie, ale również szansa na istotne wsparcie w poprawie jakości jego życia. Jak odpowiednio zadbać o jego higienę jamy ustnej i czego unikać?

Przewlekła choroba nerek (PChN) dotyka coraz większej liczby pacjentów, a dializoterapia staje się dla wielu z nich codziennością. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na różne postaci chorób nerek cierpi ponad 850 milionów ludzi na świecie, z czego znaczna część wymaga leczenia nerkozastępczego, w tym dializy.

Wbrew pozorom, nie ogranicza się ona tylko do usuwania toksyn z organizmu. Osoby dializowane zmagają się z szeregiem powikłań, w tym zmianami w jamie ustnej. Dlatego tak istotna jest rola personelu stomatologicznego, który nie tylko wspiera leczenie, ale także edukuje i motywuje do codziennej profilaktyki.

Choroby nerek a stan jamy ustnej

Między nerkami a jamą ustną istnieje ścisła zależność. Niewydolność nerek prowadzi do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, co skutkuje demineralizacją kości, w tym szczęki i żuchwy. Badania opublikowane w czasopiśmie „Oral Diseases” wykazały, iż aż 90% pacjentów dializowanych doświadcza objawów chorób jamy ustnej, w tym zmian w obrębie przyzębia, kserostomii oraz zapaleń błony śluzowej.

Pacjenci z PChN często doświadczają także wtórnej nadczynności przytarczyc, co prowadzi do osteodystrofii nerkowej. W jamie ustnej objawia się to utratą gęstości kostnej, zwiększoną ruchomością zębów i podwyższonym ryzykiem ich utraty.

Ponadto, u pacjentów dializowanych często obserwuje się:

• kserostomię spowodowaną ograniczeniem podaży płynów i stosowaniem licznych leków, w tym diuretyków, inhibitorów ACE czy leków przeciwnadciśnieniowych,

• zapalenia błony śluzowej i owrzodzenia wynikające z obecności mocznika w ślinie oraz jego rozkładu, co zmienia pH jamy ustnej i upośledza barierę śluzówkową,

• przerost dziąseł jako efekt uboczny stosowania leków immunosupresyjnych, szczególnie u pacjentów po przeszczepie nerki, którzy kontynuują dializoterapię wspomagającą,

• uogólniony stan zapalny przyzębia, powiązany z obniżoną odpowiedzią immunologiczną, stresem oksydacyjnym oraz zaburzoną mikroflorą jamy ustnej.

Codzienne wyzwania w opiece stomatologicznej nad pacjentem dializowanym

Dla higienistki stomatologicznej praca z pacjentem dializowanym wymaga holistycznego podejścia. Należy uwzględnić m.in. plan zabiegów dializacyjnych (najlepiej planować wizyty w dni nieterapeutyczne), ryzyko krwawienia związane z przyjmowaniem heparyny, a także współistniejące choroby układu sercowo-naczyniowego. W czasie dializy stosuje się antykoagulanty, które utrzymują się w organizmie choćby do 24 godzin, co znacznie podnosi ryzyko krwawienia podczas zabiegów stomatologicznych.

Warto pamiętać, iż pacjenci ci mogą odczuwać zmęczenie, nudności i bóle mięśniowe, co znacznie ogranicza ich możliwość współpracy podczas dłuższych procedur stomatologicznych. Czas wizyt powinien być skracany, a atmosfera w gabinecie powinna być spokojna i komfortowa.

Na co zwracać szczególną uwagę?

• Obecność objawów kserostomii: suchość, pieczenie, trudności w żuciu i połykaniu.

• Zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej: zaczerwienienia, nadżerki, bolesne afty.

• Zmiany w przyzębiu: krwawienie dziąseł, rozchwianie zębów, przerosty dziąseł.

• Nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) związany z obecnością mocznika i jego rozpadem.

• Pogorszenie ogólnego stanu higieny jamy ustnej z powodu ograniczonej sprawności fizycznej pacjenta oraz przewlekłego zmęczenia.

• Cukrzyca współistniejąca z PChN, która potęguje problemy periodontologiczne i przyspiesza zanik kości.

Zasady higieny jamy ustnej dla pacjentów dializowanych

Regularna i dostosowana do potrzeb profilaktyka jamy ustnej może znacząco poprawić jakość życia pacjenta dializowanego. Higienistka stomatologiczna powinna przekazać pacjentowi (i jego opiekunowi) kilka kluczowych zasad.

1. Szczotkowanie zębów co najmniej 2 razy dziennie szczoteczką z włosiem o niskiej lub średniej twardości, najlepiej z pastą zawierającą fluor w stężeniu 1450 ppm.

2. Używanie nici dentystycznej lub irygatora raz dziennie, szczególnie przy trudnościach manualnych.

3. Stosowanie płukanek z fluorem oraz preparatów nawilżających błonę śluzową (np. żeli z ksylitolem, aloesem, sztucznej śliny).

4. Ograniczenie spożycia cukrów prostych oraz kwaśnych napojów, które obniżają pH i przyspieszają rozwój próchnicy.

5. Regularne wizyty kontrolne co 3-6 miesięcy w zależności od stanu jamy ustnej, najlepiej z wykonaniem profesjonalnej higienizacji.

6. Edukacja na temat roli prawidłowego nawodnienia jamy ustnej i stosowania zamienników płynów (np. ssanie bezcukrowych pastylek).

7. kooperacja interdyscyplinarna z lekarzem rodzinnym, nefrologiem i lekarzem dentystą w celu optymalizacji profilaktyki.

Pacjent dializowany wymaga szczególnej uwagi ze strony zespołu stomatologicznego. Wiedza na temat specyfiki choroby nerek i jej wpływu na jamę ustną pozwala nie tylko skuteczniej leczyć, ale również poprawiać komfort życia chorego. Rola higienistki stomatologicznej w tym procesie jest nie do przecenienia — to ona stoi na pierwszej linii profilaktyki i edukacji. kooperacja z pacjentem oraz zrozumienie jego ogólnego stanu zdrowia są najważniejsze dla utrzymania dobrej kondycji jamy ustnej i uniknięcia powikłań infekcyjnych, które mogłyby wpłynąć na skuteczność dializoterapii.

Pobieżne przekazywanie pacjentowi informacji, stosowanie zbyt specjalistycznej nomenklatury, nieuwzględnianie czynników ekonomicznych przy rekomendowaniu pacjentowi konkretnych produktów – to najczęstsze błędy popełniane przez higienistki stomatologiczne podczas instruktażu higieny jamy ustnej. – Dobrym rozwiązaniem jest przygotowanie sobie protokołu, który stosujemy i dzięki temu wiemy, na jakim etapie instruktażu w danej chwili jesteśmy – radzi mgr dypl. hig. stom. Anna Makówka, higienistka stomatologiczna, technik dentystyczny oraz specjalistka promocji zdrowia, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.