Wzrasta zachorowalność na nowotwory układu moczowo-płciowego w Polsce, ale równocześnie zwiększa się odsetek pacjentów przeżywających pięć lat od postawienia diagnozy. Umieralność w chorobach onkologicznych dotyczących sfery urogenitalnej w Polsce przekracza średnią europejską.
W Cancers opublikowano obszerną pracę na temat epidemiologii nowotworów urologicznych w populacji polskiej. Praca zbiorowa pt. “Urogenital Cancer Epidemiology in Poland (1980–2020): A Narrative Review” stanowi próbę podsumowania zmian wskaźników epidemiologicznych w Polsce pięciu chorób onkologicznych: raka prostaty, raka nerki, raka pęcherza moczowego, raka jądra oraz raka prącia.
Jak piszą autorzy, polskie trendy epidemiologiczne z obszaru chorób nowotworowych układu moczowo-płciowego są trudne do badania z uwagi na niewielką liczbę dobrych jakościowo baz danych, które wyróżniałyby poszczególne rodzaje zmian nowotworowych czy ich zaawansowania. Z tego też powodu rzadko pojawiają się badania obfitujące we wskaźniki epidemiologiczne w rzadszych nowotworach, które często są później wykrywane i obarczone większym ryzykiem śmierci. W publikacji skupiono się na raku pęcherza moczowego u obu płci oraz nowotworach obejmujących jądra, prostatę, prącie u mężczyzn. Podano także podstawowe informacje o raku nerki u obu płci. Autorzy starali się odtworzyć obraz sytuacji epidemiologicznej onkologii urologicznej z ograniczonych danych z ostatnich dekad.
Według Krajowego Rejestru Nowotworów za 2020 rok nowotwory układu moczowo-płciowego stanowiły ok. 33 proc. rozpoznań onkologicznych u mężczyzn, natomiast w przypadku kobiet stanowiły 5 proc. Nowotwory te były odpowiedzialne za około 20 proc. zgonów mężczyzn oraz 4 proc. zgonów kobiet z przyczyn onkologicznych. W 2020 roku odnotowano jednakże spadek zapadalności na choroby onkologiczne z obszaru urologii, co miało związek z pandemią Covid-19.
Pierwszym omówionym w publikacji nowotworem jest rak prostaty. Wśród wykrytych nowotworów złośliwych u mężczyzn w 2020 roku stanowił on aż 20 proc. Zajmuje też pierwsze miejsce wśród rozpoznań onkologicznych u mężczyzn. Większość zachorowań występuje po 60. roku życia. 97 proc. zgonów w jego przebiegu następuje w wielu senioralnym. Ryzyko rozwoju tej choroby wzrasta w kolejnych kohortach. W latach 2000-2019 odnotowano dynamiczny wzrost liczby nowych rozpoznań. W 2020 roku był chwilowy spadek nowych diagnoz, co jednak wiąże się z rozpoczętą w marcu tamtego roku pandemią. W 2021 roku wskaźnik nowo wykrytych nowotworów prostaty nieproporcjonalnie poszybował w górę. Pomiędzy 2013 a 2025 rokiem zapadalność na raka prostaty wzrosła niemalże o 84 proc. o ile chodzi o umieralność, to powoli rosła ona od 1990 roku do początku XXI wieku. Po tym okresie nastąpiła stabilizacja, która jednak w latach 2010-2020 weszła w kolejny okres charakteryzujący się wzrostem śmiertelności.
Wśród zgonów z przyczyn onkologicznych u mężczyzn rak prostaty zajmuje drugie miejsce po zbierającym największe żniwo raku płuc. Od początku XXI wieku systematycznie poprawia się wskaźnik pięcioletniego przeżycia pacjentów. Wzrósł on od końca XX wieku (wynosił wówczas 61 proc.) do 70,6 proc. w pierwszych latach nowego tysiąclecia. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku wyniósł 76,6 proc., a w 2014 roku – 81,8 proc. Pomimo wzrostu odsetka pięcioletnich przeżyć pacjentów przez cały czas wynik w Polsce znajduje się poniżej średniej państw europejskich, która przekroczyła 90 proc. Autorzy opracowania podkreślają, iż o ile zostanie wprowadzony nowoczesny program przesiewowy, to przejściowo wzrośnie liczba nowo wykrytych przypadków. Będzie to miało związek z możliwością przebadania większej liczby pacjentów, którzy są na tym etapie choroby, kiedy nie mają jeszcze wyraźnych sygnałów toczącego się procesu nowotworowego.
Drugą chorobą przedstawioną dzięki danych epidemiologicznych jest rak pęcherza moczowego, rozpoznawany rocznie u ponad 6 tysięcy mieszkańców Polski. W grupie mężczyzn stanowi on 6,6 proc. diagnoz onkologicznych oraz jest czwartą najczęstszą przyczyną zgonów. U kobiet znajduje się on w drugiej dziesiątce, o ile chodzi o częstość diagnozy, ale równocześnie jest u nich najczęściej występującym rakiem w obrębie układu moczowego. U osób starszych należy do najczęstszych nowotworów. 75 proc. przypadków stanowią zachorowania po 65 roku życia. W latach 1980-2013 obserwowano w Polsce wzrastającą zapadalność, a w pięciu kolejnych latach zachorowania były na stałym poziomie. W 2020 roku – tak jak w przypadku wielu chorób – nastąpił przejściowy spadek liczby nowych przypadków, na co miały wpływ czasowe ograniczenia funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Między 2015 a 2023 rokiem liczba rozpoznawanych rocznie nowych przypadków wzrosła o około 30 proc. Umieralność w przebiegu tego nowotworu systematycznie rośnie od lat 80-tych, czego głównym powodem jest starzenie się społeczeństwa polskiego. Odsetek mężczyzn przeżywających okres pięciu lat od rozpoznania w ciągu XXI wieku wzrósł zaledwie o kilka procent, z ledwie zauważalnym spadkiem w latach 2010-2014. w tej chwili wskaźnik ten przekroczył 65 proc. u obu płci. W populacji kobiet walczących z tą chorobą zachodziły w XXI wieku podobne zmiany, o ile chodzi o czas przeżycia pięciu lat od diagnozy, jak u mężczyzn.
Kolejnym przedstawionym w publikacji nowotworem jest rak jądra, który cechuje się wysokim odsetkiem zachorowań poniżej 40. roku życia – wtedy rozpoznaje się około 70 proc. przypadków. Ma on jednak dwa wyraźne szczyty zachorowań, choć pierwszy z nich, czyli wiek 20-34 lata, zdecydowanie dominuje nad drugim, czyli 60-70 lat. Występuje on stosunkowo rzadko, stanowiąc zaledwie 1,6 proc. rozpoznań nowotworów złośliwych u mężczyzn. Na razie wskaźniki zapadalności w Polsce należą do najniższych w Europie, jednakże z roku na rok wzrasta liczba nowych przypadków, przede wszystkim u młodych dorosłych.
Rak jądra – to najczęstszy rozpoznawany nowotwór u mężczyzn w wieku 20-44 lat. Wśród rozpoznań onkologicznych w 2020 roku w tej grupie rak jądra stanowił 26 proc. Był on również przyczyną 7 proc. zgonów z powodu chorób onkologicznych u mężczyzn. W 2022 roku rak jądra stanowił 13 proc. nowo wykrytych nowotworów u nastolatków w wieku 15-19 lat, a w grupie mężczyzn w wieku 20-29 lat, którzy zachorowali onkologicznie, stanowił on niemalże 40 proc. diagnoz. Rak ten był odpowiedzialny za 10 proc. zgonów z przyczyn onkologicznych w grupie wiekowej 20-29 lat i blisko 8 proc. w wieku 30-39 lat. Liczba zgonów stale rośnie od lat 80-tych. Umieralność w Polsce jest nieco wyższa od średniej europejskiej. W latach 80-tych wskaźnik przeżycia pięcioletniego wynosił 80 proc., na początku XXI wieku przekroczył 85 proc., a w tej chwili wynosi ponad 90 proc. Wskaźnik ten w raku jądra jest najwyższy wśród chorób onkologicznych występujących u mężczyzn.
Ostatnim opisanym w artykule nowotworem jest rak prącia. W polskich publikacjach kilka jest informacji ogólnych o tej chorobie, prawie każda z nich stanowi studium przypadku. Rak prącia występuje rzadko, stanowiąc zaledwie 0,3 proc. nowych rozpoznań onkologicznych u mężczyzn. Odpowiada on za 0,3 proc. zgonów mężczyzn z powodu nowotworów. W ostatnich dekadach współczynnik umieralności w przebiegu tej choroby nie zmienił się znacząco. Zapadalność wzrasta wraz z wiekiem. 90 proc. rozpoznań dotyczy pacjentów po 50 r.ż. Jedyna informacja na temat pięcioletniej przeżywalności pochodzi z 2012 roku. Wówczas wskaźnik ten wynosił 63,6 proc.
