Raport "Kiedy Polacy przestaną palić papierosy? Trzy scenariusze prognostyczne" Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej (IPPEZ), oparty na danych firmy Kantar Polska, jest pierwszym polskim opracowaniem prognozującym datę osiągnięcia statusu "społeczeństwa wolnego od dymu papierosowego".
Co jeżeli nic nie zmienimy?
Niekorzystne statystyki palenia w Polsce skłoniły Ministerstwo Zdrowia do wycofania w 2023 roku deklaracji, iż do 2030 roku będziemy mieć mniej niż 5 proc. palaczy papierosów w kraju. Wyraźna rezygnacja z wcześniej wyznaczonego celu wskazuje na niewystarczalność dotychczasowych strategii antytytoniowych i sygnalizuje pilną potrzebę redefinicji polityki zdrowia publicznego.
Dr Paweł Kuczyński, socjolog i autor raportu, podkreśla, iż osiągnięcie 5 proc. odsetka palaczy byłoby znaczącym sukcesem polskiej polityki antynikotynowej. Rapot IPPEZ sprawdza warunki potrzebne, abyśmy mogli osiągnąć ten status, z poszanowaniem praw człowieka i bez naruszania wolności obywatelskich.
Pierwszy scenariusz (nazwany życzeniowym) zakłada brak istotnych zmian w obecnej polityce antynikotynowej, kierując się dalej rekomendacjami WHO. W tym przypadku zejdziemy do 5 proc. najwcześniej około 2046 roku, z dużą ilością niepewności co do daty. To obrazuje powolność obecnych polityk, a do tego bazując na danych z Ministerstwa Zdrowia, ma przekładać się na 1,78 mln zgonów do tego czasu.
Dwie alternatywy
W drugim scenariuszu (umiarkowanie optymistycznym) polityka fiskalna wspiera aktywnie politykę zdrowotną. Wiąże on ściśle poziom akcyzy za wyroby nikotynowe ze stopniem ich toksyczności, zgodnie z rekomendacjami Międzynarodowej Agencji ds. Badań nad Rakiem IARC. Z tym założeniem, osiągamy cel bezdymnej Polski około 2039 roku.
Ostatni scenariusz zakłada powyższe rozwiązanie oraz dodaje do niego zmianę polskiej polityki antynikotynowej wobec papierosów i ich zamienników. Każdy wyrób nikotynowy w Polsce zostaje gruntownie przebadany pod kątem emisji substancji szkodliwych i potencjalnie szkodliwych, a następnie sklasyfikowany w publicznie dostępnym rejestrze toksyczności, z oznaczeniem stopnia toksyczności przez adekwatną jednostkę.
Połączenie komponentu fiskalnego i zdrowotnego (otwarta informacja o różnicach w stopniu toksyczności wyrobów nikotynowych) pozwoliłoby osiągnąć 5 proc. odsetek palaczy w Polsce potencjalnie najszybciej, bo już około 2037 roku. W tym modelu szacowana liczba zgonów spowodowanych paleniem papierosów byłaby o blisko 1 mln niższa niż w scenariuszu 1.
Różnice są ogromne. Najskuteczniejsze scenariusze pokazują zalety zróżnicowania zachęt fiskalnych, dostępu do alternatyw nikotynowych i transparentnych informacji o szkodliwości produktów.
Wyniki raportu IPPEZ są poparte obszernymi danymi statystycznymi z badań Target Group Index firmy Kantar Polska, obejmujących blisko ćwierć miliona ankiet zebranych na przestrzeni dwóch dekad.
