Przez lata pokutowało przekonanie, iż zwolnienie lekarskie to areszt domowy. „Masz L4? Leż pod kołdrą i nie wychylaj nosa, bo ZUS czuwa”. W 2025 roku to myślenie odchodzi do lamusa, zwłaszcza w kontekście zdrowia psychicznego. Okazuje się, iż wyjście do kina czy wyjazd w góry może być częścią leczenia, a nie oszustwem.

Fot. Warszawa w Pigułce

Co więcej, nadchodzi rewolucja dla osób pracujących w dwóch miejscach. Do tej pory choroba w jednej pracy automatycznie wykluczała drugą. Nowe przepisy i interpretacje otwierają furtkę: złamana noga może wykluczać pracę na budowie, ale nie musi przeszkadzać w pracy zdalnej przed komputerem.

Kiedy wycieczka jest terapią, a kiedy naciąganiem systemu? Jak legalnie pracować u drugiego pracodawcy będąc na zwolnieniu? I dlaczego przy depresji zamknięcie się w czterech ścianach to najgorszy pomysł? Wyjaśniamy nowe zasady gry na L4.

Mit „Aresztu Domowego”. To zwolnienie rządzi się innymi prawami

Do niedawna kontrolerzy ZUS i „życzliwi” sąsiedzi traktowali każde wyjście z domu chorego jako nadużycie. Jednak w dobie epidemii wypalenia zawodowego i zaburzeń psychiatrycznych, orzecznictwo sądowe oraz podejście lekarzy zmieniło się o 180 stopni.

Przy zwolnieniach od psychiatry (kod „2” – chory może chodzić), aktywność jest często kluczowym elementem terapii behawioralnej. Lekarze wprost zalecają:

• Wyjście do ludzi: Kino, teatr, spotkanie z przyjaciółmi to walka z izolacją społeczną.
• Aktywność fizyczna: Spacer, basen czy rower stymulują wydzielanie endorfin.
• Zmiana otoczenia: Krótki wyjazd „na reset” pozwala oderwać się od źródła stresu.

Jeśli ZUS zakwestionuje takie wyjście, a Ty masz w dokumentacji medycznej zalecenie „aktywizacji ruchowej i społecznej”, kontroler jest bezradny. To lekarz decyduje o metodzie leczenia, nie urzędnik. To nie jest symulowanie – to powrót do zdrowia.

Rewolucja: Praca u jednego, chorobowe u drugiego?

To zmiana, na którą czekało wielu Polaków łączących etaty lub dorabiających na zleceniach. Dotychczasowa zasada była brutalna: „Jesteś niezdolny do pracy? To do każdej”. Prowadziło to do absurdów, gdzie księgowy ze złamaną nogą nie mógł robić bilansów z domu, bo miał też pół etatu jako trener piłki nożnej.

Planowane zmiany i nowa linia interpretacyjna idą w kierunku rozdzielenia niezdolności do pracy. Kluczem jest specyfika stanowiska:

• Przykład: Pracujesz fizycznie w magazynie (Praca A) i zdalnie jako informatyk (Praca B).
• Sytuacja: Łamiesz nogę lub masz kontuzję kręgosłupa.
• Nowe podejście: Lekarz może wystawić ZLA (zwolnienie) tylko dla Pracodawcy A (magazyn), uznając, iż w Pracodawcy B (biurko) jesteś zdolny do pracy.

Dzięki temu nie tracisz zarobku tam, gdzie choroba Ci nie przeszkadza. Warunek jest jeden: lekarz musi precyzyjnie określić niezdolność w kontekście konkretnych obowiązków. To koniec automatyzmu.

Gdzie przez cały czas jest „Czerwona Linia”?

Nie popadajmy jednak w huraoptymizm. Liberalizacja przepisów nie oznacza, iż „wolno wszystko”. przez cały czas istnieją sytuacje, które gwarantują utratę zasiłku i dyscyplinarkę:

1. Praca zarobkowa sprzeczna z celem L4

Jeśli masz zwolnienie z powodu wypalenia zawodowego lub przemęczenia, a w tym czasie „dorabiasz” na czarno remontując mieszkania lub jeżdżąc na taksówce – to oszustwo. jeżeli L4 ma służyć regeneracji, każda praca zarobkowa (która nie została wyraźnie dopuszczona przez lekarza jako nieszkodliwa) jest zakazana.

2. Imprezowanie przy infekcji

Jeśli zwolnienie jest na grypę, anginę czy zapalenie płuc, a Ty wrzucasz relację z klubu nocnego lub morsowania – stracisz zasiłek. W przypadku chorób zakaźnych i somatycznych, zalecenie „oszczędzania się” jest kluczowe. Tu „chodzące” L4 pozwala wyjść do apteki, a nie na parkiet.

Kontrola w dobie Social Media

Pamiętaj, iż o ile ZUS rzadziej puka do drzwi osób z problemami psychicznymi (trudno podważyć depresję „na oko”), o tyle „życzliwi” koledzy z pracy nie śpią. jeżeli Twój szef zobaczy na Instagramie, iż podczas L4 na kręgosłup skaczesz na bungee, żadne tłumaczenie o „terapii” nie pomoże. Aktywność musi być adekwatna do schorzenia.

Co to oznacza dla Ciebie? Twoja tarcza ochronna

Nowe podejście do L4 daje Ci wolność, ale wymaga od Ciebie lepszej dokumentacji. Nie daj się złapać na niedopowiedzeniach.

1. Masz depresję? Zadbaj o wpis w karcie

Gdy lekarz psychiatra wystawia Ci zwolnienie, poproś wprost: „Panie doktorze, czy zaleca Pan spacery, kino, wyjazdy w ramach terapii? Proszę to wpisać w dokumentację”.
To jedno zdanie w karcie pacjenta jest Twoim immunitetem. jeżeli ZUS zapuka i Cię nie zastanie, albo podważy Twój wyjazd w góry, wyciągasz ten argument. Stajesz się nie do ruszenia.

2. Pracujesz w dwóch miejscach? Rozmawiaj z lekarzem

Jeśli Twoja choroba (np. uraz ręki, nogi, chrypka) przeszkadza tylko w jednej pracy:

• Poinformuj lekarza, iż masz dwa etaty o skrajnie różnym charakterze.
• Zapytaj, czy wystawi zwolnienie tylko dla jednego pracodawcy.
• Nie ukrywaj faktu pracy w drugim miejscu. jeżeli pójdziesz na L4 „ogólne” (do obu firm), a będziesz pracować w jednej – system ZUS to wyłapie i uzna to za naruszenie zasad (pobieranie zasiłku i praca jednocześnie).

3. „Chodzące” L4 to nie urlop

Możesz iść do kina, a choćby na krótką wycieczkę, jeżeli masz depresję. Możesz iść na spacer, jeżeli masz chory kręgosłup. Ale nie możesz robić remontu, jeżeli masz chore plecy. Kluczem jest słowo: rekonwalescencja. Wszystko, co robisz, musi sprzyjać powrotowi do zdrowia. jeżeli Twoja aktywność temu przeczy – ryzykujesz.

Artykuł powstał na podstawie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, planowanych nowelizacji przepisów dotyczących orzekania o niezdolności do pracy oraz aktualnego orzecznictwa sądów pracy.