Masz orzeczenie o niepełnosprawności i myślisz o pracy w nadgodzinach? To wcale nie jest takie proste. Choć przepisy mają chronić Twoje zdrowie, to w niektórych przypadkach dopuszczają możliwość pracy dłużej niż standardowe 7 lub 8 godzin dziennie. Tylko czy rzeczywiście warto? Większe wynagrodzenie brzmi kusząco, ale dłuższa praca może oznaczać większe zmęczenie, stres i potencjalne pogorszenie stanu zdrowia.
Czy nadgodziny pracownika niepełnosprawnego opłacalne, czy raczej stanowią ryzyko, którego lepiej, abyś unikał? W tym artykule przyjrzymy się razem przepisom, wymaganym formalnościom oraz rozwiązaniom dodatkowych godzin pracy osoby niepełnosprawnej. Dowiesz się, kiedy możesz pracować dłużej, jakie masz prawa i na co szczególnie zwrócić uwagę, zanim podejmiesz decyzję.
Jakie są limity czasu pracy dla osób z orzeczeniem?
Zanim omówię kwestię nadgodzin, przedstawię Ci podstawowe regulacje dotyczące czasu pracy osób z niepełnosprawnością. Zasady te określa Ustawa o Rehabilitacji, a jej artykuł 15 wskazuje na konkretne limity:
- Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą pracować maksymalnie 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.
- W przypadku umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, limit wynosi 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.
- Niezależnie od stopnia niepełnosprawności, nie można być zatrudnionym w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, iż nadgodziny są całkowicie wykluczone, ale prawo przewiduje pewne wyjątki, które warto, abyś znał.
Czy osoba z niepełnosprawnością może pracować w nadgodzinach?
Co do zasady, nie można Cię zmuszać do pracy ponad ustalone limity. Pracodawca, który narusza te przepisy, łamie Kodeks Pracy (art. 281 par. 1 pkt. 5), co stanowi wykroczenie przeciwko Twoim prawom.
Jest jednak możliwość legalnej pracy w nadgodzinach, ale tylko jeżeli sam tego chcesz. W takiej sytuacji możesz złożyć wniosek o wydłużony czas pracy, a pracodawca musi skierować Cię na badania do lekarza medycyny pracy. jeżeli nie ma takiego specjalisty w firmie, badanie może wykonać lekarz, który się Tobą opiekuje. Koszty procedury pokrywa pracodawca.
Ważne!
Twoje decyzja i wniosek nie daje Ci automatycznego prawa do nadgodzin. Decydujący głos ma lekarz, który po przeprowadzeniu badań może uznać, iż Twój stan zdrowia pozwala na dłuższą pracę.
Czy są wyjątki, kiedy pracodawca może wydłużyć czas pracy bez Twojej zgody?
Ogólna zasada mówi, iż osoby z niepełnosprawnością muszą pracować zgodnie z określonymi limitami. Jest jednak jedna branża, w której te ograniczenia nie obowiązują – ochrona mienia i osób.
Jeśli zatrudniasz się jako ochroniarz, możesz spodziewać się nienormowanego czasu pracy, bez ograniczeń wynikających z Ustawy o Rehabilitacji.
Na jakim etapie zatrudnienia możesz zgodzić się na nadgodziny?
Nawet jeżeli w rozmowie kwalifikacyjnej zadeklarujesz, iż chcesz pracować dłużej, nie możesz uzyskać na to zgody w trakcie badań wstępnych. Dlaczego? Ponieważ przed formalnym zatrudnieniem Twoje uprawnienia nie mogą zostać zniesione. Dopiero po rozpoczęciu pracy możesz wnioskować o możliwość nadgodzin. Wynika to z artykułu 16 Ustawy o Rehabilitacji, który jasno określa, iż decyzję o wydłużeniu czasu pracy można podjąć tylko wobec zatrudnionego pracownika.
Według stanowiska Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 2022 roku, ocena umiejętności pracy ponad normy powinna nastąpić dopiero po faktycznym podjęciu obowiązków zawodowych. To oznacza, iż wniosek o zgodę na nadgodziny możesz złożyć najwcześniej w pierwszym dniu pracy lub w dowolnym późniejszym terminie.
Jakie znaczenie ma treść wniosku o pracę w nadgodzinach?
To, jak sformułujesz swój wniosek o pracę w godzinach nadliczbowych, bezpośrednio wpływa na Twoje warunki zatrudnienia. jeżeli lekarz medycyny pracy dopuści Cię do pracy w nadgodzinach, Twój czas pracy reguluje już tylko Kodeks Pracy. Jednak najważniejsze jest dokładne przeanalizowanie treści wydanego zaświadczenia. Nie każda zgoda oznacza to samo, a pracodawca nie może interpretować jej na własną rękę.
W praktyce możesz otrzymać jedną z dwóch decyzji lekarskich:
- Zgoda na pracę w nadgodzinach
Oznacza, iż przez cały czas obowiązują Cię limity pracy (7 lub 8 godzin na dobę i 35 lub 40 godzin tygodniowo). Każda dodatkowa godzina będzie traktowana jako nadgodzina, co wiąże się z odpowiednim wynagrodzeniem. Nie możesz jednak pracować w porze nocnej. - Zgoda na zniesienie ograniczeń czasu pracy
W tym przypadku pracodawca nie musi stosować wobec Ciebie limitów wynikających z Ustawy o Rehabilitacji. Możesz pracować dłużej niż 8 godzin dziennie, więcej niż 40 godzin tygodniowo, a także wykonywać pracę w nocy. Zasady rozliczania nadgodzin są wtedy takie same jak u innych pracowników.
Jeśli lekarz zdecyduje się na całkowite zniesienie ograniczeń, Twój czas pracy będzie planowany jak u pełnosprawnych pracowników, co w praktyce może oznaczać dłuższe godziny pracy. Co ważne, lekarz może wydać inną decyzję, niż o jaką wnioskowałeś. Może np. całkowicie znieść ograniczenia, mimo iż wnioskowałeś jedynie o zgodę na nadgodziny i odwrotnie. Takiej decyzji nie można zmienić w porozumieniu z pracodawcą.
Czy można wycofać zgodę na nadgodziny?
Jeśli początkowo zdecydowałeś się na nadgodziny, ale później uznałeś, iż jest to dla Ciebie zbyt męczące lub z jakiegokolwiek innego powodu nie możesz ich wykonywać, masz prawo wycofać swoją zgodę. Skoro to Ty złożyłeś wniosek o możliwość pracy w godzinach nadliczbowych, to również Ty możesz go cofnąć w dowolnym momencie.
Co się stanie, jeżeli pracodawca nie będzie chciał tego uznać? W takiej sytuacji możesz powołać się na stanowisko Głównego Inspektora Pracy z 22 lutego 2024 roku (zn. GIP-GBI.0701.3.2024.3). Po wycofaniu wniosku pracodawca nie może już nakładać na Ciebie obowiązku pracy w nadgodzinach.
To ważne, byś wiedział, iż Twoje prawo do rezygnacji z nadgodzin jest niezależne od decyzji pracodawcy i może być wdrożone w każdej chwili.
Czy warto pracować w nadgodzinach, mając orzeczenie o niepełnosprawności?
Zanim złożysz wniosek o zgodę na nadgodziny, zastanów się, czy dodatkowa praca nie wpłynie negatywnie na Twoje zdrowie. Ograniczenia czasu pracy dla osób niepełnosprawnych nie zostały wprowadzone przypadkowo. Mają na celu ochronę Twojego organizmu przed nadmiernym obciążeniem. jeżeli jednak czujesz się na siłach, by pracować dłużej, warto zastanowić się, czy finansowo Ci się to opłaca.
Jakie wynagrodzenie przysługuje za nadgodziny pracownika niepełnosprawnego?
Zgodnie z Kodeksem Pracy możesz przepracować do 150 godzin nadliczbowych w ciągu roku (w szczególnych przypadkach ten limit może zostać zwiększony). Za każdą dodatkową godzinę przysługuje Ci:
- 100% dodatku do wynagrodzenia, jeżeli nadgodziny przypadają:
– w porze nocnej,
– w niedzielę, święto lub dzień ustawowo wolny od pracy,
– gdy przekroczysz tygodniową normę czasu pracy. - 50% dodatku za nadgodziny w pozostałe dni robocze.
Podstawą do obliczenia dodatku są stałe składniki Twojego wynagrodzenia, więc jeżeli masz wysoką pensję zasadniczą, praca w nadgodzinach może być dla Ciebie opłacalnym rozwiązaniem.
Jednak przed podjęciem decyzji pamiętaj, iż zdrowie jest najważniejsze – choćby wysokie wynagrodzenie nie zrekompensuje Ci pogorszenia samopoczucia czy problemów zdrowotnych wynikających z przepracowania.
Źródła
- Stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 3 listopada 2021 r.
- Interpretacja Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej BON-I.059.22.2022.AFK
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19971230776/O/D19970776.pdf
- https://lexlege.pl/kp/rozdzial-v-praca-w-godzinach-nadliczbowych/271/
