Co farmaceuta może zrobić razem z lekarzem, by pomóc pacjentom geriatrycznym?

10 kwietnia 2025 roku w Ożarowie Mazowieckim odbyła się III Ogólnopolska Konferencja Opieki Farmaceutycznej „Razem dla Pacjenta”, zorganizowana przez sieć Aptek od Serca. Wydarzenie poświęcone było aktualnym wyzwaniom w zakresie opieki nad pacjentami geriatrycznymi i rosnącej roli farmaceutów w interdyscyplinarnym zespole terapeutycznym. Jedną z najważniejszych prelekcji wygłosiła prof. dr hab. Agnieszka Neumann-Podczaska – uznana specjalistka w dziedzinie farmakoterapii osób starszych. W swoim wystąpieniu położyła ona nacisk na praktyczne aspekty współpracy na linii lekarz – farmaceuta oraz na podkreślenie znaczenia przeglądów lekowych w opiece nad seniorami.

Dlaczego pacjenci geriatryczni potrzebują więcej niż tylko recepty?

Osoby starsze należą do najbardziej wymagających pacjentów w systemie ochrony zdrowia. Zmagają się z wielochorobowością, przyjmują wiele leków. Często są one przepisywane przez różnych specjalistów, a ich leczenie nie zawsze jest skoordynowane.

– Zajmuję się pacjentami najtrudniejszymi w systemie – tymi, którzy przychodzą z torbą leków. W takich przypadkach przegląd lekowy staje się nie tylko przydatny, ale wręcz niezbędny. – podkreśliła dr hab. Neumann-Podczaska.

To farmaceuta może zweryfikować rzeczywiste potrzeby terapeutyczne pacjenta. Ma on możliwość analizowania nie tylko leków wydawanych na receptę, ale także suplementów diety, wyrobów medycznych i leków OTC, które pacjent kupuje bez wskazań lekarskich.

Przegląd lekowy – fundament skutecznej i bezpiecznej farmakoterapii

Przegląd lekowy to jedno z podstawowych narzędzi, dzięki którym możliwa jest realna optymalizacja farmakoterapii. Jak podkreślała prelegentka, jego przeprowadzenie nie jest trudne – wymaga jednak wiedzy, dobrej organizacji i zaangażowania.

– Musimy zdać sobie sprawę, iż przegląd lekowy nie jest trudny – trzeba tylko dobrze się do jego realizacji przygotować. – podkreślała prof. Agnieszka Neumann-Podczaska.

Wyniki pilotażu przeglądów lekowych pokazują, iż u 65% pacjentów udało się zmniejszyć liczbę stosowanych preparatów. Przełożyło się to bezpośrednio na poprawę ich jakości życia, zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych i większe bezpieczeństwo terapii.

Polipragmazja i kaskada lekowa – ciche zagrożenia

Wielolekowość, czyli przyjmowanie wielu leków jednocześnie, to jedno z największych zagrożeń dla pacjentów geriatrycznych. Często prowadzi do tzw. kaskady lekowej. To sytuacja, w której nowy lek wprowadzany jest nie z powodu choroby, ale po to, by „leczyć” skutki uboczne poprzedniego.

– Stosujemy leki, żeby poprawić stan pacjenta, jednak nieprawidłowe leczenie go pogarsza – zaznaczyła prof. dr hab. Neumann-Podczaska.

Dlatego właśnie tak ważne jest, by farmaceuta jako jedyny specjalista mający pełen obraz terapii dokonywał regularnych przeglądów lekowych. Powinny one nie tylko uwzględniać interakcje farmakologiczne, ale też subiektywne odczucia pacjenta.

Cztery pytania, które powinien zadać każdy farmaceuta

Podczas przeglądu lekowego farmaceuta powinien ocenić każdy stosowany przez pacjenta lek, zadając sobie cztery fundamentalne pytania: czy istnieje wskazanie do stosowania danego preparatu, czy dawka jest optymalna, czy pacjent dobrze toleruje lek oraz czy preparat nie wchodzi w interakcje z innymi. Tylko w ten sposób można zidentyfikować problemy lekowe i zdecydować, czy wymagają one natychmiastowej interwencji.

– Zderzenie leków stosowanych przez pacjenta musi odbywać się nie tylko z analizatorem, ale również z aktualną sytuacją pacjenta i jego subiektywnymi odczuciami – przypominała Pani Profesor. Podkreśliła przy tym, iż skuteczna analiza farmakoterapii wymaga empatii i indywidualnego podejścia.

Farmaceuta jako strażnik bezpieczeństwa farmakoterapii

W przeciwieństwie do lekarzy specjalistów, którzy skupiają się na leczeniu konkretnych jednostek chorobowych, farmaceuci mają możliwość spojrzenia na terapię całościowo. To oni widzą pełny obraz leczenia, niezależnie od liczby specjalistów prowadzących pacjenta.

– Holistyczne spojrzenie na terapię możliwe jest jedynie przez farmaceutę – mówiła prof. Neumann-Podczaska.

Dzięki temu mogą oni nie tylko eliminować niepotrzebne lub szkodliwe preparaty, ale też poprawiać komfort życia pacjentów, często po prostu… słuchając. Wystąpienie dr hab. Agnieszki Neumann-Podczaskiej to mocny głos za systemowym wdrożeniem przeglądów lekowych i większym zaangażowaniem farmaceutów w proces terapeutyczny. Ważne, aby traktować przegląd lekowy nie tylko jako narzędzie do analizy farmakoterapii. Przegląd lekowy to wyraz odpowiedzialności, troski i partnerstwa w opiece nad pacjentem.

©MGR.FARM