Historia ambroksolu sięga znacznie dalej niż mogłoby się wydawać. Ambroksol na europejskich rynkach pojawił się na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku pod nazwą handlową Mucosolvan, jego korzenie sięgają tradycyjnej medycyny indyjskiej. Wszystko zaczęło się od rośliny Justicia adhatoda (znana też jako Adhatoda vasica/zeylanica), wykorzystywanej w ajurwedzie do leczenia schorzeń układu oddechowego.
Ambroksol – cząsteczka z długą tradycją
W latach 30. XX wieku ekstrakty z tej rośliny stosowano w Anglii i Niemczech jako naturalne środki lecznicze. Przełomowym momentem było odkrycie, iż roślina zawiera alkaloid wazycynę, który stał się podstawą do stworzenia bromoheksyny w 1963 roku. Następnie, po kilkunastu latach badań bromoheksynę zastąpiono przez jej metabolit – ambroksol, który po wszechstronnych badaniach przedklinicznych stał się jednym z najpopularniejszych leków stosowanych w Europie i Azji w chorobach układu oddechowego.
Ambroksol na kaszel mokry
Ambroksol należy do grupy leków mukoaktywnych, jednak jego działanie jest wyjątkowe. W przeciwieństwie do wielu innych leków nie działa on bezpośrednio na już wydzielony śluz zalegający w drogach oddechowych. Zamiast tego – modyfikuje skład i objętość wytwarzanej wydzieliny. Dzięki temu wydzielina staje się łatwiejsza do usunięcia poprzez naturalny mechanizm rzęsek wyścielających górne drogi oddechowe oraz odruch kaszlu.
Mechanizm działania ambroksolu jest złożony i wielokierunkowy. Lek przede wszystkim wpływa na produkcję surfaktantu płucnego – substancji niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania pęcherzyków płucnych. Zwiększa również nawodnienie warstwy śluzu pokrywającej drogi oddechowe, co prowadzi do rozrzedzenia wydzieliny. Rozrzedzona wydzielina jest skuteczniej transportowana przez system rzęsek nabłonka oddechowego, a także łatwiej odkrztuszana podczas kaszlu. Działanie ambroksolu można określić jako sekretolityczne (rozrzedzające wydzielinę), mukokinetyczne (ułatwiające transport śluzu) i mukoregulujące (wpływające na produkcję śluzu). W praktyce przekłada się to na skrócenie czasu trwania kaszlu i skuteczniejsze oczyszczanie dróg oddechowych.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż przy stosowaniu ambroksolu najważniejsze znaczenie ma odpowiednie nawodnienie pacjenta, które wspomaga działanie leku. Ponadto – dla osiągnięcia najlepszych efektów terapeutycznych zaleca się uzupełnienie farmakoterapii odpowiednio dobranymi technikami fizjoterapeutycznymi. Należy jednak pamiętać, iż lek nie powinien być stosowany u osób ze zmniejszoną zdolnością odkrztuszania lub znaczną obturacją dróg oddechowych, gdyż w takich przypadkach rozrzedzenie wydzieliny bez możliwości jej efektywnego usunięcia może pogorszyć stan pacjenta.
A czy wiesz, iż ambroksol…
Oprócz podstawowego działania na wydzielinę w drogach oddechowych okazuje się, iż ambroksol wykazuje szereg dodatkowych i cennych w kontekście kaszlu i infekcji adekwatności. Jedną z nich jest zdolność do zwiększania stężenia antybiotyków w wydzielinie dróg oddechowych, co może poprawiać skuteczność antybiotykoterapii. Dotyczy to szczególnie antybiotyków β-laktamowych, glikopeptydów, makrolidów, nitrofuranów i ryfamycyn. Poza tym ambroksol wykazuje także działanie antyoksydacyjne, chroniąc komórki przed szkodliwym wpływem reaktywnych form tlenu. Dodatkowo ma również adekwatności przeciwzapalne – zmniejszając uwalnianie cytokin prozapalnych. Co ciekawe, wykazuje także aktywność przeciwwirusową, między innymi poprzez modyfikację białka adhezyjnego ICAM-1, będącego receptorem dla rinowirusów.
Najnowsze badania wykazały również, iż ambroksol ma działanie miejscowo znieczulające, co może być szczególnie korzystne w łagodzeniu bólu towarzyszącego infekcjom dróg oddechowych.
Badania potwierdzające efektywność ambroksolu
Skuteczność ambroksolu potwierdzono w licznych badaniach klinicznych. W jednym z nich, przeprowadzonym na grupie 965 pacjentów, wykazano, iż wszystkie formy ambroksolu skutecznie łagodziły objawy, szczególnie kaszel i ból w klatce piersiowej. U ponad 90% pacjentów ulga następowała w ciągu 60 minut od przyjęcia leku. Kaszel i ból w klatce piersiowej zmniejszyły się o 75% po średnio 4,3 dniach stosowania.
Interesujące wyniki przyniosło także badanie u dzieci z zapaleniem płuc. W grupie otrzymującej ambroksol zaobserwowano szybsze ustępowanie objawów, w tym gorączki, kaszlu i zmian osłuchowych, a także krótszy czas hospitalizacji w porównaniu z grupą kontrolną.
Ambroksol vs. inne leki na kaszel mokry
Na tle innych leków mukoaktywnych ambroksol wyróżnia się kilkoma istotnymi cechami. Przede wszystkim – w przeciwieństwie do bromoheksyny nie wymaga on metabolizmu wątrobowego i charakteryzuje się szybszym początkiem działania. Jest to szczególnie istotna zaleta w porównaniu nie tylko z bromoheksyną, ale także z innymi lekami mukoaktywnymi.
Długoletnia obecność na rynku, potwierdzone bezpieczeństwo i efektywność sprawiły, iż ambroksol znalazł swoje miejsce w wielu europejskich wytycznych terapeutycznych, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Jego wielokierunkowe działanie sprawia, iż pozostaje przedmiotem licznych badań, które odkrywają jego nowe, potencjalne zastosowania terapeutyczne.
