Terapie „szyte na miarę” coraz częściej wykorzystywane są w ortopedii. To holistyczne podejście obejmuje cały proces leczenia – od precyzyjnej diagnostyki, po indywidualnie zaplanowany zabieg, aż po spersonalizowaną rehabilitację. Jest to stale rozwijający się obszar, który w przyszłości będzie złotym standardem. O ortopedii spersonalizowanej opowiada dr n. med. Piotr Dudek, specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu.
Jak pan definiuje medycynę spersonalizowaną w kontekście ortopedii?
Medycyna spersonalizowana to nie tylko implanty dopasowane do konkretnego pacjenta. To przede wszystkim podejście, w którym cały proces leczenia – od diagnostyki, poprzez zabieg, aż po rehabilitację – jest dostosowany do indywidualnych potrzeb i cech chorego, aby umożliwić mu jak najszybszy powrót do zdrowia i pełnej sprawności.
Czy możemy powiedzieć, iż to już standard, czy wciąż innowacja?
To jest już teraźniejszość, ale jeszcze nie standard w każdym szpitalu. W wielu ośrodkach leczenie wciąż opiera się na pewnych schematach. w tej chwili wiemy jednak, iż pacjenta należy traktować indywidualnie – aby szybciej diagnozować i skuteczniej leczyć. W podejściu „szytym na miarę” najważniejsze jest to, iż każdy pacjent jest inny – różni się trybem życia, poziomem aktywności i oczekiwaniami wobec terapii. Dla jednych celem może być ograniczenie dolegliwości bólowych, dla innych – powrót do pełnej sprawności, a choćby możliwość ponownego uprawiania sportu.
Dr n. med. Piotr Dudek – specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Od wielu lat pomaga pacjentom odzyskać sprawność i komfort życia dzięki nowoczesnym metodom leczenia. Szczególną uwagę poświęca endoprotezoplastyce stawów kolanowych i biodrowych, także z wykorzystaniem zaawansowanych systemów robotycznych, które zwiększają precyzję i bezpieczeństwo zabiegów. Wykonuje również rekonstrukcje stawu kolanowego, w tym małoinwazyjne zabiegi artroskopowe. Doświadczenie zdobywał w wiodących ośrodkach ortopedycznych w Polsce i za granicą. Jest autorem licznych publikacji naukowych i aktywnym uczestnikiem międzynarodowych konferencji medycznych.Jakie technologie umożliwiają personalizację leczenia w ortopedii?
Ogromne znaczenie ma druk 3D, który zrewolucjonizował planowanie operacji – pozwala na tworzenie przymiarów oraz modeli anatomicznych. Wykorzystywany jest także do produkcji implantów – zamiast tradycyjnych metod, takich jak frezowanie czy toczenie, coraz częściej stosuje się nowoczesne rozwiązania umożliwiające precyzyjne zaprojektowanie kształtu i idealne dopasowanie materiałów do potrzeb pacjenta. Kolejnym, a zarazem najważniejszym elementem są operacje robotyczne lub wspomagane ramionami robotycznymi. Dzięki nim choćby standardowe implanty można ustawić w taki sposób, aby jak najlepiej odwzorowywały anatomię pacjenta.
Czy wykorzystuje się sztuczną inteligencję w planowaniu zabiegów ortopedycznych?
Można powiedzieć, iż tak. Większość algorytmów wspierających naszą pracę bazuje w mniejszym lub większym stopniu na sztucznej inteligencji. Obejmują one m.in. rozwiązania wykorzystujące wirtualną i rozszerzoną rzeczywistość, które pozwalają nie tylko precyzyjniej planować zabiegi, ale także symulować ich przebieg i przewidywać możliwe scenariusze leczenia. Trzeba jednak podkreślić, iż najważniejszy pozostaje czynnik ludzki – ostateczne decyzje podejmuje chirurg.
Jak wygląda proces tworzenia spersonalizowanych implantów?
W zależności od rodzaju implantów, czy są to implanty do endoprotezoplastyki resurfacyjnej stawu kolanowego, czy duże implanty stosowane np. w ciężkich rewizjach z dużymi ubytkami kostnymi, podstawą są badania obrazowe – tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
Przy endoprotezoplastyce resurfacyjnej jest to rezonans magnetyczny, który pokazuję m.in. chrząstkę stawową. Na podstawie wyników badań tworzy się trójwymiarowy model stawu kolanowego, identyfikując precyzyjnie uszkodzony fragment. Na podstawie danych projektowany jest implant odwzorowujący utraconą powierzchnię stawową oraz przygotowywane są indywidualne narzędzia chirurgiczne.
Jakie są najważniejsze korzyści dla pacjenta?
Dzięki personalizacji możemy wykonać implanty, które w idealny sposób mogą odtworzyć ubytki chrzęstne i kostne, przez co skraca się czas operacji oraz poprawiają się wyniki leczenia. To przekłada się na szybszą rehabilitację oraz szybszy powrót pacjenta do sprawności.
Jak pan widzi przyszłość spersonalizowanej ortopedii w perspektywie 5–10 lat?
Przyszłość ortopedii z pewnością będzie mocno związana z rozwojem nowych technologii. Jeszcze dekadę temu trudno było wyobrazić sobie tak szerokie zastosowanie sztucznej inteligencji w medycynie, a dziś staje się ona codziennością. Jestem przekonany, iż to właśnie narzędzia oparte na algorytmach i personalizacji będą kierunkiem rozwoju, choć wciąż pozostaje pytanie, na ile uda się je udoskonalić i jak bardzo będą mogły wspierać lekarzy w praktyce klinicznej. Koncepcja zdalnych operacji chirurgicznych pojawiła się już kilkadziesiąt lat temu – rozważano ją m.in. w armii amerykańskiej w kontekście leczenia rannych żołnierzy oraz w programach kosmicznych NASA. Ówczesna technologia nie pozwalała jednak na stabilne przesyłanie obrazu i sterowanie w czasie rzeczywistym. Dziś, dzięki rozwojowi telemedycyny i robotyki, takie operacje stają się faktem – najbardziej znanym przykładem była tzw. operacja Lindbergh z 2001 roku, przeprowadzona na odległość z użyciem systemu da Vinci. A teraz? Słyszymy coraz częściej o operacjach przeprowadzanych zdalnie dzięki ramion robotycznych.
Foto: Szpital Carolina, freepik.com
